“Şimal-Cənub” dəhlizi: ABŞ layihəyə niyə qarşıdır və mane ola bilərmi?

Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Rusiya Federasiyası Hökuməti arasında “Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi ilə tranzit yük daşımalarının inkişafı məqsədilə əməkdaşlıq haqqında Saziş”i təsdiq edib.

Bu layihənin Amerikanın maraqlarına uyğun olmadığını ABŞ dəfələrlə bildirib.

Maraqlıdır, bu, Azərbaycan iqtisadiyyatında nələri dəyişəcək? Həmçinin ABŞ layihəyənin həyata keçirilməsində problem yarada bilərmi?

Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a açıqlama verən iqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov bildirib ki, bu dəhliz üzərində olan ölkələr arasında ən yaxşı ifastruktur göstəricisinə məhz Azərbaycan malikdir:

“Ümumiyyətlə, “Şimal-Cənub” beynəlxalq nəqliyyat dəhlizi 2000-ci ildə Rusiyanın təşəbbüsü ilə Rusiya-İran-Hindistan arasında birgə sazişin nəticəsi olaraq rəsmi kontekstə keçib, amma dəhlizin əsası ötən əsrin sonlarına gedir çıxır. Əvvəl “Şimal-Cənub” dialoqu kimi qoyulmuşdu, sonra Rusiyanın, o dövrdə keçmiş SSRİ-nin Avropa ilə olan münasibətlərindəki soyuqluq bu dəhlizin marşrutunu Qırmızı dənizdən salaraq Atlantik okeanı üzərindən Şimali Avropaya çatdırdı. Hazırda Rusiyanın təşəbbüsü ilə “Şimal-Cənub” dəhlizinin yeni daha qısa marşrutu təklif edilib. Azərbaycan isə 2005-ci ildə “Şimal-Cənub” nəqliyyat dəhlizi ilə bağlı sənədə imza ataraq məhz bu dəhlizin qurulması üçün əməkdaşlıq haqqında ilkin rəsmi razılaşma imzalıyıb. Bu kontekstdə Azərbaycan bir çox ciddi işlər görüb. “Şimal-Cənub” dəhlizinin bir marşrutu Xəzər dənizinin üzərindən, biri Asiya, biri isə Azərbaycan üzərindən keçir. Azərbaycan ən perspektivlisidir”. 

Ekspertin sözlərinə görə, bu sazişin təsdiqlənməsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün önəmlidir:

“İxracın diversifikasiyası, logistik imkanların genişləndirilməsi, Azərbaycanın strateji əhəmiyyətinin artırılması, ticarət imkanları, infastrukturun genişlənməsi, təbii resurslardan səmərəli istifadə və s. kimi bir çox istiqamətlərdə bu sazişin təsdiqlənməsi Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün önəmlidir. Digər ölkələrlə nə qədər çox strateji iqtisadi sənəd olarsa və nə qədər çox dəhliz olarsa, ölkə iqtisadiyyatı üçün önəmlidir. Lakin “Şərq-Qərb” dəhlizinin vacibliyi və ölkəyə verdiyi fayda qədər bu dəhlizin faydasının olacağını desək, yalan olar”. 

E.Əmirov qeyd etdi  ki, Amerikanın “Şimal-Cənub” dəhlizinə qarşı olması təbiidir:

“Çünki ABŞ-nin digər alternativ istiqamətlərdə maraqları daha çoxdur. Digər tərəfdən isə Amerikanın hazırda sevmədiyi və sanksiyalar tətbiq etdiyi ölkələrdən ikisi Rusiya və İran bu dəhlizdən daha çox fayda görəcək. Bu səbəbdən, bu dəhlizin aktiv şəkildə və bütün gücü ilə işləməsi Rusiya və İranın iqtisadiyyatının inkişafına da töhfə verəcək. ABŞ isə bunu istəmir. Bu dəhlizin uğur qazanmasına mane olan əsas səbəblərdən biri də İrana və Rusiyaya tətbiq edilən sanksiyalardır. Bu sanksiyalar dəhliz üzrə infastruktur layihələrinin uğurla həyata keçirilməsinə mane olur. Buna görə də sanksiyaları davam etdirir”. 

Firuzə Əliyeva