ABŞ ilə Ermənistan arasında imzalanacaq strateji sənəd Cənubi Qafqazın taleyini necə dəyişəcək? - AÇIQLAMA
Bu gün Vaşinqtonda xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan və Dövlət katibi Entoni Blinken Ermənistanla Amerika Birləşmiş Ştatları arasında strateji tərəfdaşlıq haqqında sənəd imzalayacaqlar. Sosial şəbəkələrdə hələ də bu hadisənin baş verəcəyi ilə bağlı şübhələr var.
Maraqlıdır, tərəfdaşlığın pərdəarxası məqamları nələrdir və sənəd imzalanandan sonra bu addımın hansı təsirləri olacaq?
Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a açıqlama verən siyasi şərhçi Əziz Əlibəyli bu hadisəni İrəvanın Rusiyaya tarixi xəyanəti kimi dəyərləndirib.
Onun sözlərinə görə, bu, əslində İrəvan üçün, təəssüf ki, tarixi hadisədir:
“Ermənistan -ABŞ hərbi-siyasi ittifaqının bağlanmasının əsası qoyulur. Şübhəsiz ki, Ermənistan-Amerika münasibətlərinin böyük potensialı var. Bunun ən vacib məqamı Ermənistanın ABŞ-nin NATO-dan kənar mühüm müttəfiqi statusunu almasıdır.Ermənistan hökuməti həmçinin Donald Tramp administrasiyası ilə də strateji tərəfdaşlıq sazişinin həyata keçirilməsi və Ermənistanın NATO-dan kənar mühüm müttəfiq statusunu təmin etməsini gözləyir.Ermənistanda bəyan edirlər ki, hazırda Ermənistanın hərbi-siyasi müttəfiqi yoxdur və ABŞ-Fransa strateji əməkdaşlığının inkişafı təhlükəsizlik təminatlarının təmin edilməsinə töhfə verə bilər. Ermənistanın Co Bayden administrasiyası ilə işi onu strateji tərəfdaşlıq sazişinin imzalanması mərhələsinə gətirib. Əmindirlər ki, Donald Tramp və Respublikaçılar administrasiyası da Ermənistanla münasibətlərin dərinləşməsində maraqlı olacaq”.
Ə.Əlibəyli qeyd edib ki, Rusiya Cənubi Qafqazda mövqelərini itirir:
“Ermənistan Aİ-yə də üzvlük prosesinə başlamaq niyyətini açıqlayıb. Yaxın vaxtlarda parlament müvafiq qanun qəbul edəcək və Ermənistan Aİ-yə üzvlük prosesinə rəsmən başlayacaq. Əslində Paşinyan hesab edir ki, Ermənistan Rusiyadan Qərbə doğru strateji dönüş edir. Belə olduğu halda, yaxın gələcəkdə Ermənistanın KTMT və Aİİ-dən çıxmasını da gözləmək olar.Bu da o deməkdir ki, Rusiya Cənubi Qafqazda mövqelərini itirərək Qərbə verir. Bu, belə olduğu halda, Cənubi Qafqazın tarixində böyük geosiyasi dəyişikliyə çevrilə bilər. İrəvandakılara görə, əsrlər boyu bu bölgə Rusiya, Türkiyə və İranın təsiri altında olmuşdur. Ermənistanın sayəsində regionda qərbləşmə prosesi başlayır. Ermənistanın Aİ-yə daxil olma ehtimalı yüksəkdir ki, bu da Cənubi Qafqazın avropalaşmasının başlanğıcı deməkdir. Gürcüstanın iştirakı ilə bu prosesi sürətləndirmək olardı”.
Mövzu ilə bağlı politoloq Asif Nərimanlı bildirib ki, Bayden Administrasiyasının səlahiyyət müddətinin başa çatmasına bir neçə gün qalmış Ermənistanla strateji sənədin imzalanması Trampa “miras” qoymaq məqsədi daşıyır:
“ABŞ-nin yeni hakimiyyətinin Ermənistana münasibətdə sələfindən fərqlənəcəyi, Cənubi Qafqazda daha çox Azərbaycana önəm verəcəyi proqnozlaşdırılır. Trampın Baydendən fərqli olaraq, Bakı-İrəvan arasında balans xəttini qoruması belə Ermənistan “əlini zəiflədəcək” amildir. Strateji sənədin imzalanması ilə yeni administrasiyanın üzərinə Ermənistanı dəstəkləmək öhdəliyini qoymaq istəyirlər, hərçənd, Trampın buna nə qədər əməl edəcəyi sual altındadır. Sənəddə nələrin əks olunacağı xüsusilə maraqlıdır. Təfərrüatlar bəlli olmasa da, buraya təhlükəsizlik kimi məsələlərin daxil ediləcəyi, özündə 5 aprel 2024-cü il Brüssel razılaşmasının müəyyən tərəflərini ehtiva edəcəyi istisna deyil. O da istisna deyil ki, Mirzoyanla Blinkenin əsas müzakirə mövzularından biri yeni administrasiyanın sənədə sadiq qalmasını təmin etməyin yollarıdır və bu prosesdə erməni diasporu-lobbisinin aktivlik nümayiş etdirəcəyi gözləniləndir. Strateji sənəd Trampın Bakı-İrəvan xəttində balansı saxlamaq imkanlarını zəiflədir. Yeni administrasiya Cənubi Qafqazla bağlı siyasətində ya bu sənədi əsas götürməyə, ya da Azərbaycanla da eyni razılaşmalar əldə edə bilər. Əks təqdirdə, Trampın regiondakı siyasəti effektsiz olacaq”.
Firuzə Əliyeva
