Yahudi dövləti Türkiyə ilə barşacaqmı?-TƏHLİL
20:35 / 18.05.2018
3225
Türkiyə ilə İsrail arasında davam edən diplomatik döyüşdə qarşılıqlı ittihamlar, şəxsi təhqirlər və misilsiz siyasi xətalara baxmayaraq, ikitərəfli münasibətlər bir neçə ay ərzində normallaşa bilər.
Qəzza sərhədində vəziyyət daha da gərginləşməzsə, İsrail müəyyən türk "qırmızı xətlər”ini keçməzsə, Ankara İsrailə qarşı əlavə addımlar atmayacaq və hər iki tərəf status-kvo durumuna qayıdacaq.
Bunu mayın 17-də Türkiyə-İsrail əlaqələri üzrə bir neçə ekspert bildirib.
Bar-İlan Universitetinin əməkdaşı Efrat Aviv bildirib: "Vəziyyət gərgindir, ancaq tərəflər bu gərginliyi artırmağa çalışmır. Heç kim münasibətlərin daha aşağı səviyyəyə düşməsini istəmir”.
Hər iki tərəf bu günə qədər əlaqələrin tam kəsilməsindən, qapının axıradək çırpılmasından çəkinib. "Bu nə indi, nə də sabah baş verməyəcək, amma illərlə çəkəcək”.
Bu həftə bazar ertəsi günü Qəzza sərhədindəki şiddətli etirazlara İsrailin qınanması ilə başlayıb.
İsrail, "HƏMAS”-ın şiddəti təşviq etdiyini və onu hücumlar üçün örtük kimi istifadə etdiyini iddia edir.
Amma Ərdoğan ölüm hallarını "terror dövləti” olaraq ittiham etdiyi İsrailin boynuna qoyub və bunu "soyqırımı” adlandırıb. Türkiyə Təl-Əvivdəki səfirini geri çağırıb, Ankara və İstanbuldakı İsrail elçilərini ölkədən xaric edib.
İsrail, Türkiyənin Qüdsdəki baş konsulunu qovub, Türkiyə isə Haaqa Beynəlxalq Məhkəməsində yəhudi dövlətini günahlandırmaqla hədələyib.
Bu arada, İsrailin səfiri Eytan Nae kameraların qarşısında təhlükəsizlik əməkdaşlarının axtarışına məruz qalıb. İsrailin Xarici İşlər Nazirliyi bu təhqirin qisasını elə növbəti gün alıb.
Baş nazirin köməkçiləri Yair Netanyahunun qeyri-rəsmi şəxs olduğunu və İsrail hökumətini təmsil etmədiyini söyləyib. Bununla birlikdə, milli bayrağın təhqir olunması Türkiyədə böyük qəzəb doğurub.
Eyni zamanda, Ərdoğan İsrail dövlətinin əleyhdarı olan "Neturei Karta”antisionist yəhudi qrupu ilə bir araya gəlib.
Bir uşağın "tvit”inə şahid olanlar İsrail-Türkiyə münasibətlərinin bəzi epizodlarını xatırlayıblar. Bu, xarici işlər nazirinin müavini Danni Ayalonun 2010-cu ildə Ankara səfirini "alçak koltuk”da oturtması epizodudur.
Ayalon daha sonra türk diplomatından üzr istəyib.
Türkiyə-İsrail münasibətləri yaxşı notlarla başlayıb: 1949-cu ildə Ankara yeni doğan İsrail dövlətini tanıyan ilk müsəlman ölkəsi olub. Ölkələr arasındakı diplomatik əlaqələr heç vaxt kəsilməyib, lakin iki ciddi böhrana məruz qalıb: 1980-ci ildə İsrail Şərqi Qüdsü formal şəkildə ilhaq etdikdən sonra əlaqələr azaldılıb. Əlaqələrin tam bərpa olunması üçün 12 il ötüb.
2011-ci ilin sentyabrında İsrail ordusunun Qəzzaya hücumundan sonra "Mavi Marmara” gəmisinə basqında 9 türk öldürülüb, Ankara yenə əlaqələri azaldıb və İsraillə hərbi əməkdaşlığı dayandırıb.
Cari böhran artıq görünməmiş səviyyədədir: İsrail Qüdsdəki Türkiyə konsulunu heç vaxt qovmayıb və Türkiyə də əvvəllər İstanbuldakı İsrailin konsuluna qarşı eyni əməli etməyib. Lakin ekspertlər deyir ki, spiral hələ də nəzarətdədir, gərginlik artırılmayacaq.
Türkiyə üzrə ekspert və "Mitvim” – Xarici Siyasət Regional İsrail İnstitutunun sədri Nimrod Qoren bildirib: "Əslində, əgər böhranı dərinləşdirən təxribatlardan çəkinilərsə, Türkiyə və İsrail səfirlərinin bir neçə ay ərzində işlərinə qayıtmasını gözləmək olar. O iddia edir ki, "Mavi Marmara” hadisəsi iki ölkə arasında birbaşa toqquşma idi və atışmada türk vətəndaşları öldürüldükdən sonra Türkiyə İsrailə xüsusi tələblər irəli sürdü. Bu dəfə heç bir konkret tələb yoxdur. Türkiyənin indiki hərəkətləri artıq sadəcə baş verən hadisələrə etirazdır”.
Ərdoğanın odlu şərhləri və israilli diplomatların təhqir olunmasından sonra bəzi yüksək səviyyəli siyasətçilər, o cümlədən Nazirlər Kabineti İsrailin "erməni soyqırımı”nı rəsmən tanımağa çağırıb. Digərləri kürd müstəqilliyini tanımasını.
