Azərbaycanda neft hasilatında 2011-ci ildən başlayan azalma prosesi 2022-ci ildə də davam edib.

Sfera.az xəbər verir ki, neft istehsalının davamlı azalması Azərbaycan iqtisadiyyatının artım sürətini zəiflətməklə bərabər ölkəmizin ixrac gəlirlərinin də artmasını əngəlləyir.

2010-cu ildə ölkəmizdə 50,8 milyon tondan artıq neft (qaz kondensatı daxil olmaqla) istehsal edilib. Bu qədər neftin 44,5 milyon tonu ixrac edilib, 6,3 milyon tonu daxildə istehlak olunub.

Sonrakı illərdə neft hasilatı azalaraq 2016-cı ildə 41 milyon tona, ixrac 35 milyon tona, 2022-ci ildə istehsal 32,6 milyon tona, ixrac 26,65 milyon tona düşüb.

2011-2022-ci illərdə neft istehsalı 18,2 milyon ton, ixracı isə 17,85 milyon ton azalıb.

Neft Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün ən vacib əmtəədir. İqtisadiyyatın dəyərinin formalaşmasında, dövlət büdcəsinin gəlirlərində, xarici valyutaya olan ehtiyaclarımızın ödənilməsində neft əvəzedilməz mənbədir.

2010-cu ildən sonra neft istehsalının və ixracının azalmasına baxmayaraq qiymətlərin yüksək səviyyədə (100-110 dollar) qalması Azərbaycanın iqtisadi həyatında çətinliklər yaratmayıb. Amma 2014-2015-ci illərdə neftin dəyərinin də kəskin şəkildə enməsi və uzun müddət “qara qızıl”ın aşağı qiymətə satılması Azərbaycanı çətin vəziyyətə saldı. Hökumət bu vəziyyətdə makroiqtisadi sabitliyi təmin etmək üçün manatın məzənnəsini devalvasiya etməyə məcbur qaldı. Ölkəmizdə ABŞ dollara manata nəzərən 2,16 dəfə bahalaşdı. Əvvəl 0,78 manat olan bir dolların qiyməti 2017-ci ilin martından 1,7 manata yüksəldi.

Proqnozlara görə 2023-cü ildə də neft istehsalı və ixracı azalacaq. Bu il hasilat miqdarının 31,2 milyon ton, ixracın 24-25 milyon ton olacağı təxmin edilir.

Neft hasilatındakı azalmanı son illərdə qaz hasilatının artması qismən kompensasiya edir. 2018-ci ildən təbii qaz hasilatında ciddi artımlar müşahidə edilir ki, bu da ölkə iqtisadiyyatının gəlirlərinə müsbət təsir göstərir. 2017-ci ildə 18,2 milyard kub metr qaz çıxarıldığı halda 2019-cu ildə 24,5 milyard kub metr, 2022-ci ildə 35 milyard kub metr qaz çıxarılıb. Hasilatın artması ixracı da artırıb. 2017-ci ildə 8,8 milyard kub metr olan ixrac, ötən il 22,6 milyard kub metri ötüb.

Qaz hasilatının xeyli artmasına baxmayaraq ölkənin Dövlət Neft Fondunun gəlirlərində qaz satışından əldə edilən gəlirlərin payı azdır. 2022-ci ildə neft və kondensat gəlirləri 10,217 milyard dollar olduğu halda, qaz satışından gəlirlər 1,114 milyard dollar təşkil edib.

Qaz gəlirlərinin az olmasının əsas səbəbi qazın neftdən xeyli ucuz olmasıdır. Bununla yanaşı Azərbaycanın əldə etdiyi mənfəət qazının müəyyən hissəsi daxili istehlaka yönəldildiyindən daha çox qazı ixraca yönəltmək mümkün olmur.

Bununla belə qarşıdakı illərdə qaz gəlirləri artacaq və neft gəlirlərindəki azalmanı daha çox kompensasiya edə biləcək. 2023-cü ilin ilk 7 ayının nəticələri də bunu göstərir. İlk 7 ayda Dövlət Neft Fondu neft ixracından 4,417 milyard dollar gəlir əldə etdiyi halda, qazdan 881 milyon dollar gəlirə sahib olub. İlin sonunda qazdan gəlir 1,5 milyard dolları ötə bilər.

Amma istənilən halda neft gəlirlərindəki azalmanı qaz gəlirləri ilə tam bağlamaq mümkün olmayacaq.

Vasif