Niyə hamımız daha çox D vitamini qəbul etməliyik? 

Tədqiqatlar göstərir ki, D vitamini müntəzəm qəbul edilərsə, infarkt riskini azaltmağa kömək edə bilər. Bir çoxlarının “günəş işığı” adlandırılan D vitamininin sağlamlıqla əlaqəli olduğuna dair qeyri-müəyyən bir məlumatı var.

Sfera.az bildirir ki, getdikcə artan tibbi tədqiqatların həcmi D vitamininin ciddi xəstəliklərdən qorunmağa kömək edə biləcəyinə dair xüsusi yollar təklif edir. Həmçinin aydın olur ki, bu vitamini əlavə olaraq qəbul etmək günəş işığından onun metabolizə edilməsi qədər effektivdir. “British Medical Journal”da nəşr olunan son mühüm araşdırma, D vitamini əlavələrinin 60-dan yuxarı yaşda olan insanlar tərəfindən müntəzəm olaraq qəbul edildiyi təqdirdə infarkt riskini azaltmağa kömək etdiyi qənaətinə gəlib. Əvvəlki tədqiqatlar da yaşlılarda D vitamini əlavələrinin qəbulunun demansın qarşısını almağa kömək edə biləcəyini təklif edirdi.

Yəni hamımız onları istifadə etməliyikmi?

Vitamin D həkimlərin bütün böyüklər üçün geniş şəkildə tövsiyə etdiyi yeganə əlavədir. Çoxumuz bunun sağlam dişlər və sümüklər üçün faydalı olduğunu bilsək də, son illərdə bu, daha geniş miqyaslı sağlamlıq iddiaları ilə əlaqələndirilir. Pandemiya zamanı, Covid-19-a ən ağır yoluxmuş insanların da D vitamini səviyyəsinin aşağı olduğu bildirildikdən sonra mövzu diqqət mərkəzinə yönəldi. Bununla belə, Covid-19-un qarşısını almaq və ya şiddətini azaltmaq üçün insanları D vitamini ilə müalicə edən bir neçə sınaq, ən yaxşı halda, nəticəsiz və ən pis halda təsirsiz olduğunu sübut etdi.

Bəs, “günəş işığı” deyilən vitamin haqqında əsl həqiqət nədir? Niyə mənə D vitamini lazımdır?

Çoxumuzun D vitaminini dişlər və sümüklərlə əlaqələndirməmizin səbəbi ondan ibarətdir ki, hələ 100 illər əvvəl bu vitaminin çatışmazlığı uşaqlarda yumşaq, zəif sümüklər və sümük deformasiyaları ilə nəticələnən, əyilmiş ayaqlar kimi raxit xəstəliyi ilə nəticələnirdi. Lancaster Universitetinin Tibb fakültəsinin GP və baş kliniki müəllimi Dr Milli Raizada izah edir: “Vitamin D orqanizmin bağırsaqdan kalsium və fosforu mənimsəməsinə kömək edir”. Bu kalsium, öz növbəsində, sümükləri minerallaşdırır və onları gücləndirir."

Uzun müddətdir ki, bunun D vitamininin yeganə faydası olduğu düşünülürdü. Bununla belə, Birmingem Universitetinin Metabolizm və Sistem Tədqiqatları İnstitutunun direktoru Prof Martin Hewisonun izah etdiyi kimi, son onilliklərdə elm daha da irəliləyib. . “Təxminən 25 il əvvəl insanlar D vitamini reseptorunun – D vitamininin təsirini ötürən molekulun bağırsaqdan daha çox toxumalarda olduğunu aşkar etdilər. Xərçəng hüceyrələrində, əzələlərdə, immunitet sistemində - raxit xəstəliyinin qarşısının alınması ilə əlaqəli olmayan hər cür yerlərdə. Beləliklə, insanlar D vitamininin orqanizmimizdə oynadığı digər rollara baxmağa başladılar. Bəzi tədqiqatlar göstərdi ki, vitamin D xərçəng hüceyrələrinin böyüməsini ləngidir, immunitet sistemi hüceyrələrini tənzimləyə, antiinflamatuar agent kimi çıxış edə və immun sistemdə antibakterial və antiviral təsirləri təşviq edə bilər. Ancaq bu funksiyaların əksəriyyəti heyvanlarda və ya tək hüceyrəlilərdə müşahidə edilmişdir, buna görə də eyni şeyin insanlara aid olduğu barədə hələ də qəti sübut yoxdur.“

Bir sıra tədqiqatlar göstərdi ki, 1-ci tip diabet, revmatoid artrit və dağınıq skleroz kimi otoimmün xəstəlikləri olan insanlarda D vitamini çatışmazlığı daha çox olur. Parkinson və Alzheimer kimi başqa xəstəliklər də var ki, xəstələrdə D vitamini səviyyəsi sağlam əhaliyə nisbətən daha az olur. Lakin, Prof Hewison xəbərdarlıü edir ki, bu tədqiqatlar səbəbkar əlaqəni deyil, assosiasiyanı göstərir. “Daha yüksək D vitamini səviyyəsinə malik olan xəstəliyin qarşısını alacağını öyrənməyin yeganə yolu insanları çox uzun müddət ərzində D vitamini ilə təmin etməkdir və bu, çox çətin və bahalı bir işdir."

Bəs D vitamini çatışmazlığı nədir?

Uşaqlarda D vitamini çatışmazlığı əyilmiş ayaqlara və raxit xəstəliyinə səbəb ola bilər, lakin böyüklərdə daha çox ümumi yorğunluq, sümük ağrısı və əzələ ağrısı kimi özünü göstərir. Dr Raizadaya görə, bu da yaşlı insanları yıxılmağa daha meylli edə bilər.

Qeyd edək ki, D vitamini yalnız həkim tərəfindən həyata keçirilən qan testində D vitamini səviyyəsinin təyininə görə qəbul edilə bilər.

Aynil