Casus nənə dövlət sirlərini KQB-yə necə ötürdü?
Böyük Britaniyanın nüvə silahı proqramının dövlət sirlərini KQB-yə verən defektor Melita Norvud Sovet İttifaqı üçün “Kembriç beşliyindən” də qiymətli hesab olunurdu.
Sfera.az bildirir ki, Britaniyalı qadın 40 il işlədiyi Britaniya Əlvan Metallar Tədqiqat Assosiasiyasındakı işinin bir hissəsi kimi məxfi məlumatlarla işləyən dövlət məmuru olub. O, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı həyata keçirilən Britaniya-Kanada nüvə silahı proqramı olan “Tube Alloys” layihəsinin bir hissəsi kimi məxfi məlumatlarla təmin edilmiş agentlik rəhbərinin katibi olub.
Melita Sovet İttifaqına proqram haqqında ətraflı elmi və texniki sənədlər verib və nəticədə Manhetten Layihəsinə daxil edilib. Bu, onlara nüvə silahı yaratmaq yarışında güclü təkan verib.
18 il əvvəl vəfat edən britaniyalı qadın 1930-cu illərdən bəri Sovet İttifaqına casusluq edib, bir neçə fərqli kod adı altında çalışıb ki, bunların sonuncusu “Hallın agenti” olub.
“Nənə casus” kimi də tanınan Melita əfsanəvi “Kembric Beşləri”ndən (Britaniyalılar üçün bir çox mühüm sahələrə nüfuz etməyi bacaran Kembric Universitetinin yüksək təhsilli məzunlarından ibarət qrupdan) dövlət üçün qat-qat dəyərli hesab edilməsinə baxmayaraq, daha az tanınırdı.
Donald McLean, Guy Burgess, Kim Philby, Enthony Blunt və Con Cairncrossdan ibarət olan bu beşlik Soyuq Müharibə dövründə qırmızılara dəyərli məlumatlar ötürmüş, onların hamısı passiv hesab edilmişdir. Məsələn, McLean şiddətli spirtli macəralara meylli idi. O da çox danışırdı. Tez-tez rast gəldiyi, onu dinləyən hər kəsə kommunizm sevgisindən danışırdı.
Melita isə rəhbərləri o qədər heyran edib ki, Sovet İttifaqı üçün dəyərli məlumatların əldə edilməsində göstərdiyi işlərə görə o, nüfuzlu “Sovet İttifaqı Qəhrəmanı” mükafatına layiq görülüb.
Britaniyalı 1999-cu ildə keçmiş KQB arxivçisi Vasili Mitroxinin Böyük Britaniyada sovet casusluğunun miqyasını ifşa edən kitab nəşr edəndə ifşa olunub.
Aynil
Sfera.az
