Xərcləyə biləcəyindən çox pulu olan hər kəs sonda ölümsüzlük axtarışına çıxır. “Google”un yaradıcısı Larri Peyc, “Amazon”un qurucusu Ceff Bezos, milyarderlər Lerri Ellison və Peter Til bunu sınadılar. İndi isə onların hamısının sərvətinin toplamından daha çox  pulu olan Səudiyyə Ərəbistanı qocalmağın qarşısını almaq cəhdinə hazırlaşır.

Sfera.az xarici mətbuata istinadən bildirir ki, Səudiyyə Ərəbistanı qocalmaya qarşı müalicə üsullarının kəşfinə ildə 1 milyard dollar xərcləməyi planlaşdırır.

“Neft krallığı” əhalisinin sürətlə qocalmasından qorxur və problemi aradan qaldırmaq üçün dərmanları sınaqdan keçirməyə başlayır. İlkin olaraq, diabet dərmanı metformin test ediləcək. 

“Hevolution Foundation” dövrü

Səudiyyə kral ailəsi neft sərvətindən ildə 1 milyard dollara qədərini qocalmanın biologiyası üzrə fundamental tədqiqatları dəstəkləmək və insanların ömrünü uzatmaq yollarını tapmaq üçün xərcləməyi planlaşdıran “Hevolution Foundation” adlı qeyri-kommersiya təşkilatı yaradıb. 

Bu reallaşsa, Səudiyyə Ərəbistanı qocalmanın əsas səbəblərini və dərmanlarla necə yavaşladılacağını anlamağa çalışan tədqiqatçıların ən böyük sponsoruna çevriləcək.

“Hevolution” 2018-ci ilin dekabrında kralın sərəncamı ilə təsis edilib və onun sədri Səudiyyənin vəliəhdi və faktiki hökmdarı Məhəmməd ibn Salmandır. Şurada həmçinin rus-ingilis biznesmen Yevgeni Lebedev; amerikalı milyarder Ron Börkl; “Dow Chemical”ın keçmiş baş direktoru Endryu Liveris də var. 

Vəqf hələlik rəsmi açıqlama verməyib, lakin onun səylərinin əhatə dairəsi elmi görüşlərdə açıqlanıb və potensial yaşlanma əleyhinə dərmanlarla insanlar üzərində araşdırmalar aparmağı ümid edən qocalmış tədqiqatçıları həyəcanlandırıb. 

Fond 2020-ci ildə CEO vəzifəsinə qəbul edilmiş, Mayo Klinikasının keçmiş endokrinoloqu və bir vaxtlar “PespsiCo” şirkətinin baş alimi Mehmud Xan tərəfindən idarə olunur. “Bizim əsas məqsədimiz sağlam həyat müddətini uzatmaqdır. Planetdə bundan daha böyük bir tibbi problem yoxdur", - M.Xan müsahibələrindən birində deyib.

Bəzi elm adamları arasında məşhur olan fikir ondan ibarətdir ki, bədənin qocalma prosesini yavaşlatmaq olsa, bir çox xəstəliklərin başlanğıcını gecikdirmək və insanların qocaldıqca həzz ala biləcəyi sağlam illərin sayını artırmaq mümkün ola bilər.

Xan deyir ki, fondun qeyri-müəyyən müddətə ildə 1 milyard dollara qədər xərcləmək səlahiyyəti var və biotexnoloji şirkətlər də bundan maliyyə paylarını ala biləcəklər.

Müqayisə üçün qeyd edək ki, ABŞ Milli Qocalma İnstitutunun qocalmanın biologiyasına dair fundamental tədqiqatları dəstəkləyən bölməsi ildə təxminən 325 milyon dollar xərcləyir.

“Hevolution” hansı layihələri geri qaytaracağını açıqlamayıb. Deyilənə görə, yaşın dəyişdirilməsi texnologiyası üçün 100 milyon dollarlıq büdcə ayrılması məsələsinə baxılıb və bir neçə min yaşlıda diabet dərmanı metforminin sınağını maliyyələşdirmək üçün ilkin razılığa gəlinib. 

“TAME” (“Metforminlə Qocalmanın Hədəf alınması”) kimi tanınan bu araşdırma insanlarda qocalmanı təxirə salmaq üçün hər hansı bir dərmanın ilk əsas sınağı kimi irəli sürülüb, lakin heç kim bunun üçün pul ödəməyə razı olmadığından illərlə təxirə salınıb. 

TAME sınağının ideyasını verən Nyu Yorkdakı Albert Eynşteyn Tibb Məktəbinin tədqiqatçısı Nir Barzilai Londonda auditoriya önündə çıxışı zamanı “Hevolution”ın xərcin üçdə birini maliyyələşdirməyə razı olduğunu söyləyib.

Bütün bunlar baş verərsə, "geroelm fərziyyəsi" təsdiqini tapmış olacaq. Hələ də sübut olunmamış bu fərziyyəyə görə, bəzi dərmanlar hüceyrələrdəki əsas qocalma proseslərini dəyişdirərək xərçəng və Alzheimer də daxil olmaqla bir çox xəstəliyin başlanğıcını gecikdirə bilər.

 
“Geroelm” termini ABŞ Milli Sağlamlıq İnstitutunun qocalma biologiyası şöbəsinin keçmiş rəhbəri, bu yaxınlarda “Hevolution”ın baş elmi işçisi vəzifəsinə işə götürülən Felipe Sierra tərəfindən populyarlaşdırılıb. E-poçt vasitəsilə əlaqə saxlanılan Sierra mövzu barəsində şərh verməkdən imtina etsə də, o, əvvəllər "qocalmanın bütün xroniki xəstəliklər üçün əsas risk faktoru olduğunu" söyləyib.

Səudiyyə xalqı tez qocalır

Səudiyyə hökumətini qocalıqla əlaqəli xəstəliklərin bu ölkənin gələcəyi üçün xüsusi təhlükə yaratdığına inanması motivasiya edir. “Hevolution”ın hazırladığı və “MIT Technology Review” tərəfindən təhlil edilən materiallara görə, bu ölkədə yaşayan insanların "bioloji cəhətdən xronoloji yaşından daha sürətli qocaldığına" dair sübutlar var. Ölkədə əsasən zəngin qidalanma və çox az idmanın səbəb olduğu “zənginlik xəstəlikləri” müşahidə edilir. Səudiyyə Ərəbistanı (orta yaşı 31 ətrafında olan) nisbətən gənc əhaliyə malik olsa da, piylənmə və şəkərli diabet nisbətlərinin artdığı görünür. 2019-cu ildə aparılan və Səudiyyə Tibb Jurnalında yayımlanan,  bir araşdırma çərçivəsində səhiyyə rəsmiləri ölkədə "profilaktika və nəzarət proqramlarının yaradılmasına təcili ehtiyac" yarandığını söyləyiblər. 

Çıxış yolu diabet dərmanıdır?

Səkkiz il əvvəl Barzilai ABŞ Qida və Dərman Administrasiyasını ilk növ tədqiqata icazə verməyə inandırmaq səyləri ilə diqqəti cəlb etdi. Yaşlanmanın özü asanlıqla ölçülmədiyinə və hətta tənzimləyicilər tərəfindən xəstəlik sayılmadığına görə, TAME sınaqlarının məqsədi metforminin qəbulunun bir sıra yaşa bağlı xəstəliklərin başlanğıcını gecikdirə biləcəyini görməkdir. Tədqiqatçılar deyirlər ki, ABŞ-ın 16 mərkəzində 65 yaşdan yuxarı 3500 insanı qeydiyyata alacaq və beş və ya altı ildən sonra onlarda dərman qəbul etməyən insanlardan daha az ürək xəstəliyi, demans və xərçəng olub-olmadığını müəyyən edəcəklər.

Metformin köhnə bir dərmandır, lakin o, marağa səbəb oldu, çünki Britaniya tibbi qeydləri göstərdi ki, onu qəbul edən diabet xəstələri gözləniləndən, hətta sağlam insanlardan daha uzun yaşayırlar.

Mümkün ümumi təyinatlı qocalma əleyhinə birləşmələr kimi göstərilən digər dərmanlar arasında laboratoriya siçanlarının ömrünü uzatdığı sübut edilmiş, ev itlərində də sınaqdan keçirilmiş rapamisin var. Ancaq indiyə qədər hansısa dərmanın insanlarda qocalmanı gecikdirdiyi tam olaraq sübut olunmayıb. 

Lalə
Sfera.az