Körpənin doğulmasından sonra anada həyəcan və sevincdən qorxu və narahatlığa qədər müxtəlif güclü duyğular yarana bilər. 

Sfera.az xəbər verir ki, yeni ana olanların əksəriyyətində əhval dəyişikliyi, ağlama, narahatlıq və yatmaqda çətinlik çəkmə kimi hallar müşahidə olunur. Bu, doğuşdan sonra "baby blues" adlı hormon dəyişikliyinin yaranması ilə bağlıdır. Bu dəyişiklik adətən doğuşdan sonra ilk 2-3 gün ərzində başlayır və iki həftəyə qədər davam edir.

Ancaq bəzi yeni ana olan şəxslər doğuşdan sonrakı depressiya kimi tanınan daha ağır, uzunmüddətli böhranlar keçirirlər. Bəzən buna “peripartum depressiya” deyirlər, çünki bu hal hamiləlik zamanı başlayıb doğuşdan sonra da davam edir. Nadir hallarda, doğuşdan sonra “doğuşdan sonrakı psixoz” adlanan həddindən artıq əhval pozğunluğu da inkişaf edə bilər.

Doğuşdan sonrakı depressiya xarakterdə qüsurun olması və ya zəiflik deyil. Bəzən bu, sadəcə olaraq doğumun çətin olmasından irəli gəlir. 

Simptomlar

Doğuşdan sonra depressiyanın simptomları müxtəlifdir və onlar yüngüldən ağıra qədər dəyişə bilər.

“Baby blues” simptomu

Körpəniz doğulduqdan sonra bir neçə gündən bir və ya iki həftəyə qədər davam edən bu halın simptomları aşağıdakılardır:

•    Dəyişən əhval
•    Narahatlıq
•    Kədər
•    Əsəbilik
•    Yorğunluq
•    Ağlama
•    Aşağı konsentrasiya
•    İştah problemləri
•    Yuxu problemi

Postpartum depressiyanın simptomları

Doğuşdan sonrakı bu depressiya ilk başda “baby blues” ilə səhv salına bilər - lakin burada simptomlar daha çoxdur və daha uzun müddət davam edir. Bunlar körpənizə qulluq etmək və digər gündəlik vəzifələri yerinə yetirmək qabiliyyətinizə mane ola bilər. Simptomlar adətən doğuşdan sonra ilk bir neçə həftə ərzində inkişaf edir. Ancaq onlar daha erkən, yəni hamiləlik zamanı və ya daha sonra (doğumdan bir ilə qədər) başlaya bilər.

Postpartum depressiyanın simptomları aşağıdakılardır:

•    Depressiv əhval-ruhiyyə və ya kəskin əhval dəyişikliyi
•    Çox ağlamaq
•    Körpənizlə əlaqə qurmaqda çətinlik
•    Ailədən və dostlardan uzaqlaşma
•    İştahsızlıq və ya adi haldan çox yemək
•    Yuxusuzluq və ya çox yatmaq
•    Həddindən artıq yorğunluq və ya enerji itkisi
•    Əvvəllər zövq aldığınız fəaliyyətlərə daha az maraq göstərmək və az həzz almaq
•   Əsəbi və qəzəbli olmaq
•    Yaxşı ana olmadığından qorxmaq
•    Ümidsizlik
•    Dəyərsizlik, utanc, günahkarlıq və ya qeyri-adekvatlıq hissləri
•    Aydın düşünmə, konsentrasiya və ya qərar qəbul etmək qabiliyyətinin azalması
•    Narahatlıq
•    Şiddətli narahatlıq və panik atak
•    Özünüzə və ya körpənizə zərər vermə düşüncələri
•    Ölüm və ya intihar haqqında təkrarlanan düşüncələr
•    Müalicə edilmədikdə, doğuşdan sonrakı depressiya bir neçə ay və ya daha çox davam edə bilər.
•    Doğuşdan sonrakı psixoz

Doğuşdan sonrakı psixozda adətən simptomlar şiddətli ola bilir. Simptomlara aşağıdakılar daxildir:

•    Çaşqınlıq 
•    Körpəniz haqqında obsesif düşüncələrə sahib olmaq
•    Halüsinasiya və sübut edilməmiş iddialara sahib olmaq
•    Yuxu problemlərinin olması
•    Həddindən artıq enerji və əsəbi hiss
•    Paranoid şəxsiyyət pozuntusu
•    Özünüzə və ya körpənizə zərər vermək cəhdləri

Doğuşdan sonrakı psixoz həyat üçün təhlükə yaradan düşüncələrə və ya davranışlara səbəb ola bilər, ona görə bu vəziyyət dərhal müalicə tələb edir.

Atalarda doğuşdan sonrakı depressiya

Araşdırmalar göstərir ki, yeni ata olmuş şəxslər də doğuşdan sonrakı depressiyaya düşə bilərlər. Onlar özlərini kədərli, yorğun, narahat hiss edə bilər və ya onların yemək və yuxu rejimlərində dəyişikliklər ola bilər. Bunlar doğuşdan sonrakı depressiyadan əziyyət çəkən anaların yaşadığı ilə eyni simptomlardır.

Gənc, depressiya aid keçmişi olan, əlaqə problemi yaşayan və ya maddi cəhətdən çətinlik çəkən atalar doğuşdan sonrakı depressiya riski altındadırlar. Atalarda doğuşdan sonrakı depressiya analarda doğuşdan sonrakı depressiya kimi partnyor münasibətlərinə və uşağın inkişafına eyni mənfi təsiri göstərə bilər.

Əgər siz yeni ana olmuş şəxsin tərəfdaşısınızsa, sizdə partnyorunuzun hamiləliyi zamanı və ya uşağınızın doğumundan sonra depressiya və ya narahatlıq əlamətləri varsa, həkiminizlə danışmalısınız. Doğuşdan sonrakı depressiyadan əziyyət çəkən analara göstərilən oxşar müalicələr və dəstəklər digər valideyndə doğuşdan sonrakı depressiyanı müalicə etməyə kömək edə bilər.

Nə vaxt həkimə müraciət etmək lazımdır?

Körpəniz doğulduqdan sonra özünüzdə depressiya əlamətləri hiss edirsinizsə, bunu etiraf etməkdən çəkinə və ya utana bilərsiniz. Ancaq doğuşdan sonrakı depressiyanın hər hansı bir əlaməti ilə qarşılaşsanız, ilkin tibbi xidmət almalı və ya ginekoloqunuza zəng edib və görüş təyin etməlisiniz. Lakin doğuşdan sonrakı psixoz ola biləcəyinizi göstərən əlamətlər varsa, dərhal kömək almalısınız.

İntihar düşüncələriniz varsa…

Əgər hər hansı bir anda özünüzə və ya körpənizə zərər vermək barədə düşüncələriniz varsa, körpənizə qayğı göstərmək üçün dərhal tərəfdaşınızdan və ya yaxınlarınızdan kömək istəyin. Yardım almaq üçün yerli təcili yardım nömrəsinə zəng edin.

İntihar düşüncələriniz varsa, bu variantları da nəzərdən keçirin:

•    Tibb işçisindən kömək istəyin
•    Psixi sağlamlıq təminatçısına zəng edin
•    Yaxın dostunuza və ya sevdiyinizə müraciət edin

Dostunuza və ya sevdiyiniz bir insana kömək edin

Depressiyadan əziyyət çəkən bəzi insanlar depressiyaya düşdüklərini dərk və ya etiraf etmirlər. Onlar depressiyanın əlamətlərindən xəbərsizdirlər. Bir dostunuzun və ya sevdiyiniz birinin doğuşdan sonrakı depressiyadan və ya doğuşdan sonrakı psixozdan əziyyət çəkdiyindən şübhələnirsinizsə, dərhal həkimə müraciət etməsinə kömək edin. 

Postpartum depressiyanın tək səbəbi yoxdur, lakin genetik, fiziki dəyişikliklər və emosional problemlər  burada rol oynaya bilər.

Genetika - tədqiqatlar göstərir ki, ailədə doğuşdan sonrakı depressiyaya sahib olmaq  xüsusən də böyük uşaqlarda doğuşdan sonrakı depressiya riskini artırır.

Fiziki dəyişikliklər - doğuşdan sonra bədəninizdə estrogen və progesteron hormonlarının dramatik şəkildə azalması doğum sonrası depressiyaya səbəb ola bilər.

Qalxanabənzər vəziniz tərəfindən istehsal olunan digər hormonlar da kəskin şəkildə azala bilər - bu, sizi yorğun, ləng edə və depressiyaya sala bilir.

Emosional məsələlər - yuxusuz və yorğun olduğunuz zaman, hətta kiçik problemləri həll etməkdə çətinlik çəkə bilərsiniz. Yeni doğulmuş körpəyə qulluq etmək qabiliyyətinizlə bağlı narahatlıq yaşaya bilərsiniz. Özünüzü daha az cəlbedici hiss edə, şəxsiyyətinizlə mübarizə apara və ya həyatınıza nəzarəti itirdiyinizi hiss edə bilərsiniz. Bu məsələlərdən hər hansı biri postpartum depressiyaya səbəb ola bilir.

Risk faktorları

Hər hansı yeni ana olmuş bir şəxs doğuşdan sonrakı depressiya ilə qarşılaşa bilər və bu, yalnız birinci doğuşda deyil, digər doğuşlardan sonra inkişaf edə bilər.

Bununla belə, riskiniz artır, əgər:

-Hamiləlik dövründə və ya digər vaxtlarda depressiya keçmişiniz varsa
-Bipolyar pozğunluğunuz varsa
-Əvvəlki hamiləlikdən sonra doğuşdan sonrakı depressiya keçirmisinizsə
-Depressiya və ya digər əhval pozğunluqları olan ailə üzvləriniz varsa
-Keçən il ərzində hamiləliyin ağırlaşması, xəstəlik və ya işinizin itirilməsi kimi stresli hadisələrlə üzləşmisinizsə
-Körpənin sağlamlıq problemləri və ya digər xüsusi ehtiyacları varsa
-Əkizlər, üçəmlər varsa
-Ana südü ilə qidalandırmaqda çətinlik çəkirsinizsə
-Həyat yoldaşınız və ya tərəfdaşınızla münasibətlərinizdə problemlər varsa
-Maliyyə problemləriniz varsa
-Hamiləlik plansız və ya arzuolunmazdırsa

Müalicə olunmasa, doğuşdan sonrakı depressiya ana-uşaq bağına mane ola bilər və ailə problemlərinə gətirib çıxarar.

Müalicə olunmayan doğuşdan sonrakı depressiya aylarla və ya daha uzun müddət davam edə bilər. Bəzən bu, davam edən depressiv pozğunluğa çevrilir. Analar ana südü ilə qidalandırmağı dayandıra, körpələri ilə ünsiyyətdə və onlara qulluq etməkdə problemlər yaşaya bilər və intihar riski artar. Müalicə edildikdə belə, doğuşdan sonrakı depressiya qadının gələcəkdə böyük depressiya epizodları riskini artırır.

Depressiya tarixçəniz varsa,  xüsusən də doğuşdan sonrakı depressiya yaşamısınızsa, o halda  hamilə qalmağı planlaşdırdığınızda və ya hamilə olduğunuzu bilən kimi səhiyyə xidmətinizə məlumat verin.

Problem nə qədər tez aşkar edilərsə, bir o qədər tez müalicəyə başlaya bilərsiniz. 

İnci