Qardaş Türkiyəmiz hal-hazırda fəlakətlər baxımından çox çətin dövr yaşayır ; 6 fevralda baş verən, qısa aralarla baş verən zəlzələlər, meteoroloji fəlakətlər. “Əsrin faciəsi” adlandırılan bu zəlzələnin yaralarını sağaltmaq üçün bir neçə illər lazım gələcək. Sel, daşqın, şaxta, meşə yanğınları, quraqlıq, güclü yağış, güclü külək, ildırım, uçqun, tufanlar Türkiyədə ən çox rast gəlinən fəlakətlərdir.

Türkiyədə tarix boyu baş verən ən böyük təbii fəlakətlər hansılardır? Türkiyə ən çox hansı fəlakətlərlə üzləşib?

 

Sfera.az oxucular üçün qısa xronologiya təqdim edir.

1. Türkiyə tarixinin ən böyük zəlzələsi 1939-cu il Ərzincan zəlzələsi….
(06.02.2023 bu zəlzələdən sonra ən güclüsüdür)

1939-cu il dekabrın 26-27-də Ərzincanda baş vermiş zəlzələnin gücü 7,9 bal olub.

Digər böyük zəlzələlər intensivliyinə görə bu cür təsnif edilir.

1976 Çaldıran (Van) Zəlzələsi (7,5)
1999 Gölcük (Kocaeli) Zəlzələsi (7,4)
1999 Düzce Zəlzələsi (7.2)
2011 Van Zəlzələsi (7.2)
2020 Elazığ Zəlzələsi (6,8)
2020 İzmir Seferihisar Zəlzələsi (6,6)
2003 Bingöl Zəlzələsi (6.4)-

vilayətlərdə baş verib.


2. 1992-ci il Türkiyənin qar uçqunlarından ən çox itki verdiyi il kimi qeydə alınıb. 1992-ci ildə baş vermiş 157 qar uçqunu nəticəsində 443 nəfər həyatını itirib.

1976-cı ildə baş vermiş 23 hadisədə 261 nəfər, 1993-cü ildə isə 60 hadisədə 133 nəfər həyatını itirmişdir.

2007-ci il qar uçqunlarının çox olduğu il idi. Düz 159 hadisə baş verib.


3. 23 iyun 1988-ci ildə Trabzonun Maçka rayonunun Çatak kəndində baş verən sürüşmədə 64 nəfər həyatını itirib.

Ən çox sürüşmə baş verən vilayətlər Trabzon, Rizə, Kastamonu, Ərzurum və Artvindir.


4. 11 avqust 2021-ci ildə Qərbi Qara dəniz bölgəsində başlayan sel fəlakətində 70 nəfərin həyatını itirdiyi bildirilir.

Bartın vilayətinin Ulus rayonu, Kastamonu vilayətinin Azdavay, İnebolu, Bozkurt, Küre və Pınarbaşı rayonları ilə Sinop vilayətinin Ayancık rayonları seldən zərər çəkib.


5. 28 iyul 2021-ci ildə Antalyanın Manavqat şəhərində başlayan və qısa müddətdə Türkiyənin bir çox şəhərlərinə yayılan meşə yanğınlarında yüz minlərlə hektar meşə və yaşayış məntəqəsi külə dönüb, minlərlə heyvan həyatını itirib.

Antalyada yanğınlarda; Manavgat, Akseki, Alanya, Gündoğmuş və Qazipaşa rayonları Muğlada; Marmaris, Bodrum, Milas, Köyceğiz və Seydikemer mahalları Mersindədir; Aydıncık və Silifke rayonları Osmaniyedə; Mərkəz və Qədirli rayonları ilə Adanada; Aladağ, İmamoğlu, Karaisalı və Kozan rayonları fəlakət bölgəsi elan edilib.



6. Ən çox rast gəlinən hadisələrdən biri ildırım vurmasıdır. 5-13 may 2018-ci il tarixləri arasında Türkiyədə ildırım çaxmalarında böyük artım olub.

İldırım vurması nəticəsində 9 nəfər həyatını itirib, 26 nəfər yaralanıb. İldırımın vurduğu 120-dən çox heyvan tələf olub. 2021-ci ildə Trabzonun Of rayonunda tikilməkdə olan 2 mərtəbəli evin damına ildırım düşməsi nəticəsində 2 inşaat işçisi damın altında qalmışdı. Bir işçi isə xəsarətlə sağ qalıb. Digər işçi isə dünyasını dəyişib.
 

7. Bu günə qədər ölçülən külək sürətlərində Tokat birinci sıradadır. Əyalətdə saatda 176 kilometr sürətlə əsən külək 1978-ci il yanvarın 1-də qeydə alınıb.

Ən güclü külək və fırtınalı vilayətlər sırasıyla Balıkəsir, İzmir, Konya, Kayseri, Qars və Elazığ olub. Bir neçəsi qeydə alınan tornadolar müvafiq olaraq Antalya, Mersin, Hatay, Ankara, Zonquldak və Ərdahanda müşahidə olunub.


8. Türkiyə 59%-i mailliyi 12%-dən çox olan ərazilərdən ibarətdir. Bu ərazilərin 11,5%-də ağır və çox ağır eroziya müşahidə olunur.

Türkiyədə ən çox yerdəyişmiş torpağın olduğu hövzələri Fərat-Dəclə, Sakarya və Kızılırmak hövzələridir. Bununla belə, yerdəyişən torpağın miqdarı hektara qədər azaldıqda, ən çox eroziv xarakter daşıyan Çoruh, Şərqi Aralıq dənizi və Asi hövzələrinin olduğu müəyyən edilmişdir.


9. Kayseri ən çox qaya çöküntüsü olan əyalətdir.

Qaya çökmə hadisələri ölkənin kontinental iqliminin aktiv olduğu və gecə ilə gündüz arasındakı temperatur fərqinin yüksək olduğu Kayseri, Nevşehir və Niğde ətrafındakı vulkanik vahidlərdə və Cənub-Şərqi Anadolu Subduksiya Bölgəsindəki dayaqlar boyunca cəmləşmişdir. Bundan əlavə, Şimal-Şərqi Qara Dəniz Bölgəsində qaya çökmələri tez-tez baş verir.


10. Dünyadakı 31 fərqli təbii fəlakət arasında ən kritik fəlakət olaraq təyin olunan quraqlıq. Mütəxəssislər Türkiyədə quraqlıqla bağlı xəbərdarlıq ediblər.

Tədricən inkişaf edir və onun təsiri həyatın hər sahəsinə təsir göstərir.

Aysel

Sfera.az