Düz 98 il əvvəl Aleksandr Fleminq adlı alim bəşəriyyətin taleyini dəyişdirəcək bir kəşfə imza atdı. Fleminqin bu kəşfi gələcəkdə digər elm xadimləri üçün də yeni bir cığır açmış oldu.

Sfera.az bu yazıda ABŞ-da bir ərzaq mağazasından Normandiya sahillərinə qədər uzanan xilasedici yemişin hekayəsini təqdim edir.

1944-cü il - bütün dünyada müharibə gedirdi. Şiddətli döyüşlər gedir, cəbhələrdəki yaralı və xəstə əsgərlərin əksəriyyətinin sürətli sağalmağa ehtiyacı var idi. Tibbi müdaxilə texnologiyası kifayət qədər inkişaf etməmişdi.

6 iyun 1944-cü ildə ABŞ-dan gələn həkimlər hərbi hissələrə ayrılmaq üçün Normandiya sahillərinə endi.
 

Onların özləri ilə gətirdikləri “xəzinə” hər kəsin ümidi olacaq, əsgərlərin həyatı xilas ediləcəkdi. Qarşı cəbhədə döyüşən əsgərlər isə tibbi müdaxilə üçün lazımi ləvazimatlar olmadığından həyatlarını itirəcəkdilər.

Yaralı, yoluxmuş və xəstə əsgərlərə dərhal çarə tapmaq çox çətin idi. Həmin illərdə dünyada bir ilklə milyonlarla insan xilas edildi.

Alexander Fleming qrip araşdırması aparan Şotland alimi idi. O, dərslərinə qısa fasilə verib məzuniyyətə çıxmışdı. Məzuniyyətdən qayıdarkən laboratoriyasında istifadə etdiyi şüşə qablardan birində əvvəllər heç vaxt görmədiyi göy-yaşıl kif təbəqəsinin böyüdüyünü görür. Normalda streptokoklar kimi bir çox bakteriya da birlikdə böyüyürdü. Lakin Fleminq qabdakı bakteriyaların ayrı-ayrı yerlərdə böyüdüyünü müşahidə etdi. Bu, konteynerdəki hər hansı bir yad maddənin bakteriyaların böyüməsinə mane olması demək idi. Fleming dərhal hiss etdi ki, "kif suyu" streptokoklar, meningokokklar kimi müxtəlif zərərli bakteriyaları öldürmək qabiliyyətinə malikdir. Fleminq bir neçə araşdırma nəticəsində kifin “Penicillium Notatum” (penisilin) olduğunu təyin etdi.

Təəssüf ki, Aleksandr Fleminq bu zaman hər hansı bir nəticə əldə edə bilmədi. Yaranan qəlibin böyük bir kəşfin xəbərçisi olduğunu bilsə də, işini tamamlaya bilmədi.

Penisilin Fleminqin kəşfindən illər sonra narkotikə çevrildi. Oksford Universitetindən Howard Florey və Ernst Chainin rəhbərlik etdiyi patoloji qrupu Fleminqin penisilin üzərindəki işini araşdıraraq yenidən təcrübələrə başladı. Müxtəlif təcrübələr nəticəsində qrup 1939-cu ildə penisilin adlı aktiv maddəni təmizləməyə nail olub. Howard Florey və Ernst Chain kif göbələklərindən istifadə edərək az miqdarda təmiz penisilin əldə etmək üçün bir yol tapdılar. Onların kəşfindən bir il sonra, zaman keçdikcə tədqiqatlar öz nəticəsini doğrultdu.

1940-cı ildə alimlər siçanlar üzərində sınaq keçirməyə qərar verdilər. Səkkiz siçanı tədqiq edən komanda onların hamısına öldürücü bakteriya yeritdi. Daha sonra bu siçanlardan dördünə özlərində hazırladıqları penisilin yeritdilər. Tədqiqat nəticəsində penisilin verilən siçanların sağ qaldığı, digərlərinin isə öldüyü aydın olur.
Beləliklə, penisilinin müalicəvi xüsusiyyətləri müəyyənləşir.

Penisilinin müalicəvi xüsusiyyətlərinin kəşf edildiyi illərdə artıq epidemiyalar özünü göstərməyə başlamışdı. Həmin illərdə II. İkinci Dünya Müharibəsinin getməsi də dərmana ehtiyacın ən çox yarandığı dövr idi.

İkinci Dünya Müharibəsinin müttəfiq dövlətlərindən biri olan ABŞ penisilinin digər müttəfiq dövlətlərin əsgərləri, xüsusən də öz əsgərləri üçün lazım olduğunu düşünürdü. Lakin o illərdə penisilin kifayət qədər istehsal oluna bilmədi və çoxlu penisilin istehsal etmək böyük problemə çevrildi. Howard Florey və Ernst Chain də daxil olmaqla bir qrup alim ABŞ-a yola düşdü və qısa müddət ərzində penisilin istehsal etmək üçün yol axtarmağa başladı.
 

Elə bu zaman ABŞ-da laboratoriyada işləyən Meri Hant adlı alim ərzaq mağazasından kiflənmiş yemiş alır. Yemiş üzərində tapılan "Penicillium Chrysogenum" (kif) Aleksandr Fleminqin istehsal etdiyi penisilin miqdarından 3000 dəfə çox idi. Mary Hunt və komandası yemiş üzərində kif gördükdə tez bir zamanda penisilin istehsal etməyə başladılar. 1944-cü ildə artıq ABŞ-da istehsal olunan penisilinlərin ümumi miqdarı milyardlarla dəfə artmışdı.

Həm ABŞ, həm də İngiltərədə istehsal olunan penisilin İkinci Dünya Müharibəsində iştirak edən əsgərlərin yanına aparıldı və bununla da müttəfiq dövlətlər adından döyüşən əsgərlərin həyatını xilas etdi.

Penisilinin ifraz etdiyi antibiotik maddələridən pnevmoniya, menengit, tonzillit kimi ağır xəstəliklərdə məhlul olaraq istifadə edilir.


Onu da qeyd edək ki, müasir elm adamları bu dərmanların biokimyəvi quruluşunun dərmanların istifadə edildiyi vaxtdan milyonlarla il əvvələ gedib çıxdığını bildirir. Aşkar olunmuş arxeoloji qazıntılarda da, tərkibində pensilin olduğu sübut olunmuş təbii ağrıkəsici vasitələrə rast gəlinir.

Aynil