FED-in qərarından sonra nə baş verəcək? - Martdan etibarən...

Bəs, FED-in faizləri artırmasından sonra nə baş verəcək?

Dollarda bahalaşma artıq bir neçə aydır ki, davam edir. 2021-ci ilin mayında 90 səviyyəsində olan Dollar İndeksi hazırda 96,8 səviyyəsindədir. Ötən 7-8 ay ərzində dolların qlobal məzənnə dəyəri 7,5 faizdən çox yüksəlib.

Dollardakı bahalaşmaya FED-in faizləri artıracağına dair gözləntilərin güclənməsi də təsir göstərir. Yəni, hələ faizlər artmamış birjalarda artımdan sonrakı vəziyyətin qiymətləndirməsi həyata keçirilir. Əslində FED özü bu informasiyaları cəmiyyətə, biznes aləminə ötürür ki, faiz artımları dollarda qəfil bahalaşmaya səbəb olmasın. Buna görə də mart ayına qədər dollarda tədrici bahalaşma davam edəcək və indeks  100 səviyyəsinə çatacaq.

Dolların bahalaşmasında FED-in maraqlı olduğu dəqiqdir. Çünki son bir ildə dünyada və ABŞ-da qiymətlər xeyli artıb. Bu vəziyyət FED-i məmnun etmədiyindən qiymət səviyyəsinin aşağı salınması üçün tədbirlər görülməlidir. Əsas tədbirlərdən biri də dolların bahalaşdırılmasıdır.

Dolların bahalaşması dəyəri birjalarda dollarla müəyyənləşdirilən əmtəələrin qiymətinə azaldıcı təsir göstərir. Bu məntiqlə dollar bahalaşdıqca neftin, qızılın və digər əlvan metalların, bir sıra kənd təsərrüfatı məhsullarının dəyərinin düşməsi ehtimalı var. Həmin məhsulların qiyməti məhz beynəlxalq birjalarda müəyyənləşir.

FED-in faizləri artırması dəyişkən faiz dərəcəsi ilə ABŞ dollarında borc alan şirkət, bələdiyyə və hökumətlərin xərclərini artıracaq. Azərbaycan da xaricdən dollarla dəyişkən faizlə borc cəlb etdiyindən bu, dövlət büdcəsinin xarici borcla bağlı xərclərini müəyyən qədər artıracaq. Digər tərəfdən, yeni kreditlərin hamısını həm biz, həm də digər ölkələr daha yüksək faizlə almalı olacağıq. Təcrübə göstərir ki, kredit faizlərinin artması götürülən kreditin həcmini azaldır və bu, ümumi tələbi zəiflədir.  

Faizlərin artması sərbəst vəsaitlərin ABŞ qiymətli kağızlarına yönəlməsi ilə də nəticələnəcək. Bu proses digər ölkələrdən maliyyə vəsaitlərinin çıxışına, onların inkişaf etmiş ölkələrə, xüsusən də, ABŞ-a yönəlməsinə səbəb olacaq. Nəticədə investisiya qoyuluşunun artım tempi səngiyəcək. Qeyd edək ki, investisiya qoyuluşunun azalması da qiymət artımlarının zəifləməsinə kömək edəcək.

Bizim üçün ən önəmli olan məsələ qlobal tələbin zəifləməsinin və dolların bahalaşmasının neft qiymətlərində yaradacağı dəyişiklik olacaq. Hazırkı mövcud vəziyyət neftin ucuzlaşmasının qarşısını alır. Lakin baha dollar və aşağı qlobal iqtisadi aktivlik neft qiymətlərini yenidən azalda bilər. Yeni vəziyyətin neft qiymətlərini hansı səviyyəyə qədər endirəcəyini isə zaman göstərəcək.