"Omikron" ştamı koronavirusla bağlı bir sıra məlumatları yenidən gündəmə gətirib. Müzakirə olunan mövzulardan biri də virusun həddən artıq mutasiyaya uğramasıdır. Bəs, viruslar niyə və necə dəyişikliyə məruz qalırlar?

Sfera.az bununla bağlı yazını təqdim edir:

İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, virusların genetikası daim dəyişir. Mutasiyadan sonra yüngül genetik dəyişikliklər, rekombinasiya zamanı isə əsas genetik dəyişikliklər baş verir. Mutasiya virusun genomunda, yəni onun genetik materialında xəta baş verdikdə yaranır. Rekombinasiya isə virusların genetik məlumat mübadiləsindən sonra, yeni virus növü kimi meydana çıxmasına səbəb olur. Məsələn, COVID-19 pandemiyasına səbəb olan SARS-Cov-2-nin yarasalarda tapılan virusun, vasitəçi olan başqa bir heyvandakı virusla rekombinasiyası nəticəsində ortaya çıxdığı və insana təsir edə biləcək genetik materiala sahib olduğu məlumdur.

Mutasiya necə reallaşır?

SARS-CoV-2 adını ətrafına sarılan və tac əmələ gətirən zülal kapsullarından alır. "Korona" latınca tac deməkdir. Bu zülal kapsulları mikroskop altında tikanlara bənzəyən iti uclar görünür. Bu iti uclar virusun canlı hüceyrəyə yapışmasına kömək edir. Onların uclarındakı açara bənzər formalar isə virusun hüceyrəyə daxil olmasına və çoxalmasına şərait yaradır. Hüceyrəyə daxil olmağı bacaran viruslar hüceyrə daxilində öz genetik materiallarını "kopyalamağa” başlayır və beləliklə də sürətlə çoxalırlar. Yüzlərlə, hətta minlərlə "kopyalama” isə zaman-zaman xətalara yol açır, nəticədə mutasiyaya səbəb olur. DNT viruslarında mutasiya dərəcəsi daha az olduğu halda, RNT viruslarında bu nisbət yüksəkdir. Koronavirus RNT genomunu kopyalayaraq çoxaldığı üçün yüksək sürətlə mutasiya edə bilir.

Mutasiya virusun təbiətində var və onun qarşısını almaq mümkün deyil. O, virusu daha yoluxucu və ya ölümcül hala gətirə, həmçinin onun əks istiqamətdə təkamülünə səbəb ola bilər. Ümumi rəy budur ki, virusun yoluxuculuğunun artması daha ölümcül nəticələrə yol açır. Digər tərəfdən, mütəxəssislər daha çox ölümcül hala gələn virusun, az yoluxduruculuq qabiliyyətinə də diqqət çəkiblər. Bunun səbəblərindən biri də, xəstənin başqa insanlarla ünsiyyət imkanının azalmasıdır. Alimlər ümid edirlər ki, mutasiyalar virusa qarşı daha effektiv müalicə üsulları və peyvəndlər hazırlamaq imkanı verəcək.

Günay Rəsulqızı

Sfera.az

Koronavirus niyə bu qədər çox mutasiya edir? - İZAH