“Qarabağda Rusiya hərbçilərinin yerləşdirilməsi böyük güzəştimiz idi” - Politoloq
11:46 / 15.09.2021
817
"Rusiya
Azərbaycan ordusunun Şuşadan sonra Xankəndinə enməsinin – Qarabağın tamamına nəzarət
etməsinin qarşısını aldı. Qarabağda Rusiya hərbçilərinin yerləşdirilməsi böyük
güzəştimiz idi”.
Sfera.az
bildirir ki, bunu "Atlas” Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu
deyib.
Ekspertin
sözlərinə görə, Rusiya hərbçiləri 10 noyabr bəyanatına riayət etməyərək səlahiyyətlərini
aşır və faktiki olaraq, erməni separatçılarını himayə edirlər:
"9
ay ərzində artan təxribatlar da bundan xəbər verir. Bu sıraya Rusiya hərbçilərinin
Laçın dəhlizində "təlimlər” keçirməsindən, bayraq qaldırmasından və bölgədə
tikinti işləri aparmasından tutmuş, İrandan gələn yüklərinin Qarabağa
buraxılmasına qədər faktları aid etmək olar.
10
noyabr bəyanatına görə, Azərbaycan istəməsə 5 ildən sonra Rusiya hərbçiləri
Qarabağı tərk etməlidirlər. Azərbaycan XİN-nin bəyanatlarında və rəsmilərin
açıqlamalarında "bölgədə müvəqqəti yerləşdirilən sülhməramlılar” ifadəsi işlənir.
Yəni rəsmi Bakı və Azərbaycan cəmiyyəti rusiyalı hərbçilərin xidmət müddətləri
bitdikdən sonra Qarabağı tərk etməsini istəyir. Əlbəttə bu asan başa gəlməyəcək,
rusiyalı hərbçilər bölgəni tərk etməsin deyə, bölgədə fərqli təxribatlara
şahidlik edə bilərik. Bütün hallarda dialoq şəraitində rusiyalı hərbçilərin
bölgəni tərk etməsi əsas vəzifəmizdir. Bu mümkündür”.
Politoloq
qeyd edib ki, Rusiya-Azərbaycan münasibətləri tarixində Moskvanın Bakının qərarları
ilə hesablaşdığı durumlar az deyil:
"Rusiya
1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanın Qərb şirkətləri ilə birgə Xəzərdə zəngin
enerji yataqlarının istismarına mane olmaq istəyirdi. Bunun üçün Moskva Azərbaycana
qarşı bütün təzyiq mexanizmlərini işə salmışdı. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi
Azərbaycanı, hətta BMT-yə şikayət etmişdi. Rusiyanın BMT-yə göndərdiyi şikayət
məktubunda bu yazılırdı: "Rusiya Xəzər dənizində birtərəfli təşəbbüslərin əleyhinədir,
qanunsuz sazişləri tanınmayacaq”.
Buna
baxmayaraq, Xəzərdəki yataqların istismarı məqsədilə Bakıda 1994-cü ilin
sentyabrın 20 "Əsrin müqaviləsi” imzalandı. Rusiya dediyini etmədi və ya etmək
istəmədi. Çünki "Əsrin müqaviləsi”ndə Rusiyanın "Lukoyl” şirkəti pay almışdı. Yəni
öz şirkətinin iştirak etdiyi müqavilənin əleyhinə çıxmaq məntiqsiz olardı.
Bununla rəsmi Bakı Kremli geri addım atmağa məcbur etdi”.
E.Şahinoğlu
qeyd edib ki, rəsmi Bakı ikinci dəfə Xəzərin statusu məsələsində Kremli əvvəlki
mövqeyindən çəkindirib:
"Kreml
Xəzərin statusunun müəyyənləşdirilməsi məqsədilə aparılan danışıqlar zamanı da
Qərb şirkətlərinin bölgəyə gəlişinin qarşısını almağa çalışırdı. Xəzərsahili
ölkələrdən əsasən Azərbaycan buna qarşı çıxırdı və Kreml məcbur qalıb bu siyasətini
də korrektə etdi.
Rusiya
Xəzərdən çıxarılan neft və qazın dünya bazarlarına çatdırılması məsələsində də
Azərbaycanın ortaya qoyduğu reallıqları qəbul etdi. Kreml Azərbaycanın Xəzərdən
çıxardığı neft və qazın yalnız Rusiya üzərindən dünya bazarlarına nəql
olunmasını istəyirdi. Rəsmi Bakı Rusiyanın təzyiqinin artacağını nəzərə alaraq
"Əsrin müqaviləsi”ndən sonra Bakı-Novorosiysk kəmərini işə saldı. Rəsmi Bakı
Kremli rahatlatdıqdan sonra Türkiyə və Qərb şirkətləri ilə birgə
Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərinin tikintisinə başladı və layihəni uğurla
yekunlaşdırdı. Hazırda Azərbaycan nefti və qazı əsasən Türkiyə üzərindən dünya
bazarlarına çatdırılır, Bakı-Novorosiyk kəməri isə ara-sıra işləyir.
Kreml
Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xəttinin tikintisinə mane ola bilməsə də təcili
Tengiz-Novosiyk kəmərini inşa etdi. Kremlin məqsədi Qazaxıstanın zəngin
"Kaşaqan” yatağından çıxarılacaq neftin Rusiya ərazisindən nəqlini təmin etmək
idi. Çünki Kreml ehtiyat edirdi ki, Qazaxıstan da öz neftini
Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru xətti ilə nəql edəcək. Qazaxıstan bu gün Rusiya
marşrutundan (tələsik inşa edilən Tengiz-Novorosiyk kəmərində isə tez-tez qəzalar
baş verir, neft Qara dənizə axır) istifadə etsə də, Bakı-Tbilisi-Ceyhan boru kəmərindən
də yararlanır. Moskvanı bu planı da alınmadı.
Rusiyanın yaxın keçmişdə Azərbaycanın qərarları ilə hesablaşdığını nəzərə alaraq rəsmi Bakının bir başqa qərarını da nəzərə alacağını – hərbçilərini Qarabağdan çıxaracağı ehtimalı yüksəkdir. 1990-cı illərin əvvəllərində Rusiyanın hərbi bazalarının Azərbaycandan çıxarılmasını təmin etmişiksə, bunu yenə təkrarlaya bilərik”.
Turan Rzayev
