Ölkə ərazisi niyə iqtisadi rayonlara bölünür? - İqtisadçıdan şərh
12:11 / 08.07.2021
1518
Azərbaycanda iqtisadi rayonların yeni bölgüsü
aparılıb. Bu bölgüyə əsasən mövcud olan 10 rayonun yerində 14 iqtisadi rayon
formalaşdırılıb.
Sfera.az xatırladır ki, Azərbaycanda iqtisadi
rayonlaşmanın əvvəlki bölgüsü 1995-ci ildə aparılmışdı. Lakin bundan öncə də
iqtisadi rayonlaşma siyasəti yürüdülüb.
Bəs, ölkə ərazisinin iqtisadi rayonlar üzrə
bölgüsündə məqsəd nədir və burada hansı meyarlar əsas götürülür?
İqtisadi rayonların ayrılması zamanı ərazi-əmək bölgüsü
nəticəsində yaranmış təsərrüfatın ixtisaslaşma istiqamətləri əsas amil kimi
götürülür.
İqtisadçı-ekpert Rövşən Ağayev isə hesab edir ki, iqtisadi
rayonlaşma bir idarəetmə aləti kimi SSRİ idarəçiliyi dövründə geniş istifadə
edilib və mərkəzi planlaşdırmanın bir aləti idi: "İqtisadi ixtisaslaşmanın dərinləşdirilməsi,
sovet termini ilə desək, "məhsuldar qüvvələrdən daha səmərəli istifadəni təmin
edilməsi" üçün oxşar coğrafi şərtlərə, ortaq istifadə edilə biləcək
resurslara sahib yaxın ərazilərin sərhələri daxilində vahid iqtisadi sistem
kimi iqtisadi rayonlar təşkil edilirdi. Hansısa iqtisadi rayon metallurgiya,
hansısa kənd təsərrüfatı üzrə ixtisaslaşırdı. Hətta bəzən daha dar ixtisaslaşma
nümunələri olurdu - iqtisadi rayon əsasən dənli bitkilər və heyvandarlıq üzrə
ixtisaslaşırdı. Sovetlər dönəmində iqtisadi rayonlaşma yüksək mərkəzləşməyə
xidmətə edən, onu da daha da gücləndirən alət idi”.
R.Ağayev düşünür ki, kapitalist iqtisadi modelinin
olduğu ölkələrdə iqtisadi rayonlaşmanın sovet modelinin əksinə olaraq
administrativ rayonlaşmaya üstünlük verilir: "Administrativ rayonlaşma
(regionlaşma) sərhədləri içərisinə alıdığı iqtisadi rayonlar daxilində avtonom
idarəetmə (hakimiyyət), müstəqil maliyyə mənbələrinə malik olurlar. Bu siyasi
coğrafiyada regionlaşma yüksək əksəmərkəzləşməni gücləndirən əsas rıçaqlardan
biri sayılır.
Vasif
