8 il öncəki ssenari niyə təkrarlanmır? - Müharibəyə rəğmən neftin bahalaşmasının əsas səbəbləri

 

Sfera.az xatırladır ki, 8 il əvvəl Rusiya Ukraynaya qarşı hərbi müdaxilə edəndə neftin qiyməti çox yüksək idi və qısa müddət sonra beynəlxalq birjalarda "Brent” neftinin dəyəri 108 dollardan 50 dollara, 2016-cı ilin yanvarında isə 35 dollara qədər gerilədi.

Neftin sürətlə ucuzlaşması Rusiya iqtisadiyyatına ciddi zərbə vurduğundan bu ölkə Ukraynadakı əməliyyatlarını qısa müddət sonra dayandırdı.

Rusiyanın 8 ildən sonra yenidən Ukraynaya hücum etməsi bu dəfə nefti bahalaşdırır. Müharibəyə qədər "Brent” neftinin qiyməti 80-85 dollar olduğu halda, müharibənin başlaması ilə qiymət 121 dollara kimi yüksəldi, hazırda isə "Brent” neftinin dəyəri 100-110 dollar intervalında dəyişir.

2014-cü ildə neftin ucuzlaşması ABŞ hökuməti ilə Səudiyyə Ərəbistanı arasında aparılan danışıqlardan sonra mümkün olmuşdu. Qısa müddətdə Səudiyyə Ərəbistanı ilə yanaşı, Birləşmiş Ərəb Əmirliyi, Küveyt, İraq və digər ölkələr neft hasilatını artırdı, bazarda neft bolluğu yarandı və nəticədə qiymətlər 3 dəfədən çox endi.

Amma bu dəfə nə Səudiyyə Ərəbistanı, nə də digərləri ABŞ-ın hasilatın daha çox artırılması ilə bağlı çağırışlarına məhəl qoymur. Onlar OPEC+ çərçivəsində əldə edilən razılaşmaya uyğun olaraq Rusiya ilə birgə hasilatın tədricən artırılmasına üstünlük verirlər.

Bu münasibətdən ilkin olaraq belə anlaşıla bilər ki, OPEC-in əsas üzvləri olan Yaxın Şərq ölkələri artıq ABŞ-ın mövqeyi ilə hesablaşmırlar, öz iqtisadi maraqlarına uyğun davranırlar.

Əslində isə belə deyil. Ciddi analitik mərkəzlərin şərhlərindən anlaşılır ki, iri neft istehsalçılarının qiymətlərin düşməsi üçün hasilatı kəskin artırmaması ABŞ-ın, Qərbin maraqlarına uyğundur.

Təcrübə göstərir ki, neft bazarında qiymətləri əlverişli etməklə hasilatın arzulanan səviyyəyə qədər artırılmasına nail olmaq və yüksək hasilat səviyyəsini uzun müddət qorunmaq mümkündür. Neft bazarının analitikləri hesab edir ki, yüksək neft qiymətləri neft hasilatının artmasını dəstəkləyir, daha bahalı neft layihələrinin icra edilməsini əlverişli edir. Buna görə də yüksək qiymətlər qaldıqda dünyada neft hasilatı davamlı artacaq və uzunmüddətli dövrdə Rusiya neftindən imtina edildikdə bazarda qiymət təlatümləri baş verməyəcək. Ekspertlərə görə qiymətləri 80-100 dollar həddində qorumaqla hasilatı artırıb Rusiyanı neft bazarından sıxışdırmaq olar.

Əvvəlki variantda yəni, daha qısa müddətdə hasilatı artırmaqla isə qiymətlərin sürətlə enməsinə nail olmaq mümkündür, lakin çox aşağı qiymət şəraitində hasilatı uzun müddət yüksək səviyyədə saxlamaq mümkün deyil. Bu şəraitdə Rusiya neftindən imtina çətin olacaq.  

Bu baxımdan Qərb Rusiyanı bazardan daha uzun müddət sıxışdırmaq üçün baha neft siyasətini əlverişli hesab edir.

Neft qiymətlərinin yüksək saxlanılmasını zəruri edən digər səbəb alternativ enerji mənbələrinə keçidin sürətlənməsidir. Neft baha olduqda yenilənən enerji texnologiyalarının tətbiqinə xərclənən pul artır və bununla da neft, təbii qazdan, kömürdən asılılıq azalır.

Beləliklə, yüksək neft qiymətləri qısa müddətdə Rusiya üçün əlverişli görünsə də,  uzunmüddətli dövrdə dünyanın rus neftindən imtinasını asanlaşdıracaq.