Dünyanın bəzi - Hindistan, Tayland və ya Meksika kimi ölkələrin mətbəxləri ədviyyatlarla əlaqələndirilir, digərləri isə ədviyyatlara daha "minimalist" yanaşır. Məlumdur ki, isti ölkələrin ədviyyatlı yeməklərlə dostluq münasibətləri daha sıxdır.

Bəs bu niyə belədir? Alimlər hesab edirlər ki, populyar nəzəriyyələr yanlışdır.

Sfera.az bildirir ki, dünya mətbəxlərində istifadə edilən bir çox müxtəlif ədviyyatlar qida mikroorqanizmlərini maneə törədə və hətta öldürə bilər.

"Darvinist yemək" mövzusu isti iqlim və ədviyyat istehlakı arasındakı əlaqəni araşdıran bir araşdırmada ortaya çıxıb.

Ümumi nəzəriyyələrə görə, ədviyyatların cəlbediciliyi təri çıxarmaq və istinin öhdəsindən gəlməyə kömək etmək, həmçinin qoxulu ətin dadını maskalamaqdır. Bunun əvəzinə, alimlər ədviyyatların yüksək temperaturda inkişaf edən zərərli mikroblarla mübarizədə təəccüblü dərəcədə təsirli olduğu üçün isti iqlimlərdə ədviyyatlı mətbəxə üstünlük verildiyini göstərən başqa bir inandırıcı nəzəriyyənin olduğuna inanırlar.

"Darvin qastronomiyası" mövzusu 1998-ci ildə edilən bir araşdırmada ortaya çıxıb. Tədqiqatçılar daha sonra ədviyyatdan istifadəyə təsir edən amilləri anlamaq üçün 36 ölkədə 93 ənənəvi yemək kitabından 4578 reseptdə 43 ədviyyatdan istifadəni təhlil ediblər.

Nəticələr göstərir ki, yüksək temperatur ədviyyat istifadəsinin artması ilə əlaqələndirilir. Məsələn, 10 ölkədə - Efiopiya, Keniya, Yunanıstan, Hindistan, İndoneziya, İran, Malayziya, Mərakeş, Nigeriya və Taylandda ətə əsaslanan hər reseptdə ən azı bir ədviyyat tələb olunurdu. Alimlər həmçinin müəyyən ediblər ki, bu bölgələrdə yaşayan insanlar yeməklərində müxtəlif ədviyyatlardan daha çox istifadə edirlər. Tədqiqatın müəllifləri həmçinin qeyd ediblər ki, bu ölkələrin hamısında ortaq bir cəhət var: kifayət qədər isti iqlim. Bunun əksinə olaraq, daha soyuq ölkələrdə, yəni Finlandiya və Norveçdə ədviyyat tələb etməyən çoxlu reseptlər var.

Bu tendensiya qarışıq iqlimi olan ölkələrdə də müşahidə edilib, baxmayaraq ki, nümunə daha incə idi. Məsələn, ölkənin subtropik temperaturlu bir hissəsi olan cənub-qərb Çində reseptlərin 40%-i ən azı dörd ədviyyatdan birini tələb edirsə, dağları və soyuq havası ilə tanınan şimal-şərqi Çindəki reseptlərin 30%-i belədir

Alimlər bu əlaqə ilə maraqlanıblar, buna görə də müxtəlif ədviyyatların viruslar, bakteriyalar və göbələklər də daxil olmaqla qida ilə daşınan orqanizmləri öldürə bilən antimikrobiyal xüsusiyyətlərini öyrəniblər. Məsələn, zəncəfil bakteriya və viruslarla mübarizə apara bilən gingerolla zəngindir. Sarıkök antibakterial, antifungal və antiviral xüsusiyyətlərə malik curcumini özündə əks etdirir.

Alimlərin təhlili göstərir ki, daha güclü antibakterial ədviyyatlar daha isti bölgələrdə istifadə olunur. Bu, ədviyyatların isti havalarda inkişaf edən qida xəstəliklərinin qarşısını almağa kömək etdiyi fikrini dəstəkləyir. Bundan əlavə, dünyanın daha isti hissələri birlikdə yaxşı işləyən həşərat öldürücü ədviyyatların müəyyən birləşmələrindən istifadə etmək ehtimalı daha yüksəkdir.

Tədqiqatın müəllifləri qeyd edirlər ki, bir çox ədviyyatlar həm də sinergistdir: birləşdirildikdə, ayrı-ayrılıqda istifadə ediləndən daha aydın antibakterial təsir göstərirlər. Bu maraqlıdır, çünki alimlərin nümunəsindəki reseptlər orta hesabla dörd müxtəlif ədviyyat tələb edirdi. Bəzi ədviyyatlar o qədər tez-tez qarışdırılır ki, qarışıqlar xüsusi adlar alıb, məsələn:

çili tozu (qırmızı bibər, soğan, qırmızı bibər, sarımsaq, kimyon və oregano qarışığı);

Beş şərq ədviyyatı (bibər, darçın, anis, şüyüd və mixək).

2021-ci ildə aparılan bir araşdırma ədviyyat istifadəsi ilə temperatur arasındakı əlaqənin əvvəllər düşünüldüyündən daha mürəkkəb olduğunu göstərir və ədviyyat istehlakının daha geniş sosial-iqtisadi amillərlə də əlaqəli olduğunu vurğulayır.

Xanım

Niyə isti ölkələrdə çox ədviyyatlı yeməkləri sevirlər?