İnsanlar dəlicəsinə evlərini satıb çiçəklər alırdı - "Lalə Maniyası" bitkoini
Bu gün biz “Bitcoin”in uçucu macərasının şahidi olsaq da, tarixdəki “Lalə Maniyası” bizə böyük iqtisadi baloncuqların nə qədər dağıdıcı ola biləcəyini xatırladır. 1600-cü illərdə Hollandiyada bir çiçəyin iqtisadiyyatı pozacaq qədər qiymətli olması həqiqətən inanılmazdır. Lalə soğanaqları sadəcə bir bəzək bitkisi deyil, status simvoluna çevrilmişdi. Bu çılğınlıq insanları evlərini və sərvətlərini bir ovuc çiçəyə qoymağa vadar edib.
Sfera.az bu yazıda sizə 1600-cü illərin "Lalə Maniyası" bitkoinin qısa tarixini təqdim edir.
17-ci əsrin əvvəllərində Amsterdam Asiyadan gətirilən ədviyyat ticarəti sayəsində Avropanın ən zəngin şəhərlərindən birinə çevrilmişdi.
Bu dövrdə zəngin tacirlər öz möhtəşəm malikanələrini ekzotik güllərlə bəzəmək üçün bir-biri ilə yarışırdılar. Ancaq şərqdən gələn lalə qədər təsirli bir çiçək tapılmamışdı.
Lalə ekzotik gözəlliyi və qeyri-adi rəngləri ilə tez bir zamanda məşhurlaşıb. İnsanlar bu çiçəyi təkcə bəzək deyil, həm də status simvolu kimi görməyə başladılar. Bu tələbat lalənin qiymətini astronomik həddə çatdırıb.
Lalələrdən ən qiymətlisi qırmızı-ağ zolaqlı "Semper Augustus" adlı bir növ idi. 1636-cı ildə Semper Augustus topası indiki pulla təxminən 25.000 dollar dəyərində idi.
Yəni həmin dövrdə bir ustanın 10 illik maaşına bərabər idi. Bəzi insanlar bir neçə lalə soğanı müqabilində evlərini satır, hətta bütün var-dövlətlərini bu dəliliyə yatırırdılar.
Bu qiymət artımının səbəblərindən biri də lalələrin müxtəlif rəng və naxışlarda qırılmasına səbəb olan virus olub. Alimlərin “Lalə qırılması virusu” adlandırdıqları bu vəziyyət çiçəklərin üzərində özünəməxsus naxışlar yaradır və insanlar bu qüsurlu, lakin ekzotik lalələr üçün sərvət verirdilər.
1637-ci ilə qədər lalə qiymətləri kəskin şəkildə düşməyə başladı. İnsanlar bu çiçəklərin əslində o qədər də dəyərli olmadığını başa düşdülər. Bir gün sərvət dəyərində olan bir lalənin ertəsi gün heç bir dəyəri yox idi.
Evlərini və əmanətlərini itirən ailələr bu iqtisadi köpüyün partlamasından sonra böyük xaos yaşadılar.
Bəzi tarixçilər o dövrdə Avropada baş verən vəba epidemiyasının insanların daha riskli investisiyalar etməsinə səbəb olduğunu düşünürlər.
Lakin epidemiya şiddətləndikcə insanlar lalə hərraclarına çıxmaqdan qorxdular və bu da qiymətlərin aşağı düşməsinə səbəb oldu.
“Tulip Mania” (Lalə Maniyası) tarixdə ilk iqtisadi köpük hesab olunur. Bu gün "Tulip Mania" bir əmtəənin faktiki dəyərindən xeyli yuxarı qiymətə qoyulduğu iqtisadi çökməni təsvir etmək üçün metafora kimi istifadə olunur.
Aysel
