Günü-gündən artan yol qəzaları və ölümlər insanı bir nüans barədə düşünməyə vadar edir. 

Günah kimdədir? Sürücülərdə, yoxsa onları yaxşı sürücü olduğuna inandıran şəxslərdə? 

Günümüzün bir çox sürücülərini sürücülük təlimləri yetişdirir. Amma məchul bir hal var. Onlar cəmiyyətə yaxşı sürücü, yoxsa "potensial qatil" yetişdirirlər?

Elə məhz problemin kökünü araşdırmaq və suallarımıza cavab tapmaq üçün sürücülük təlimi mərkəzinə yollandıq. Bizi mərkəzin təlimçisi Adil Nəbiyev qarşıladı.

Həm bu işin sirrini tapmaq, həm də suallarımın cavabını praktiki olaraq almaq üçün sükan arxasında əyləşdim.

İnsana kənardan çox rahat görünən sükan arxası olduqca böyük məsuliyyətdir. Çünki burada oturan şəxs həm özünün, həm də cəmiyyətdəki digər insanların həyatı üçün diqqətli olmalıdır.

Burada yükün böyük bir hissəsi təlimçinin üzərinə düşür. Çünki onun sürücülüyü öyrətdiyi şəxslər cəmiyyət üçün təhlükə mənbəyinə çevrilməməlidir. İnsan sükan arxasında əyləşərkən sanki tikan üzərində əyləşir. Amma təlim maşınının sükanı arxasında əyləşdikdə qeyri-adi bir rahatlıq hissi olur.

Bu rahatlıq hissinin səbəbi sağ tərəfimdə əyləşən, ayağının altında tormoz olan təlimçi idi. Üzərimdə mən nə qədər sürətlə getsəm də o, məni yavaşladar arxayınlığı mövcud idi. Amma reallıqda bizim yanımızda bizim yerimizə tormoza basan olmayacaq. O, sadəcə bizim sağ ayağımızın idarəsindədir.

İndi isə keçək Adil bəylə olan maraqlı söhbətimizə:

Özünüz barədə danışa bilərsinizmi? Nə qədər vaxtdır bu işlə məşğul olursunuz?

"Mən 20 ildən çoxdur ki, bu işlə məşğul oluram. 10 ildən çox Rusiyada təlimçilik fəaliyyəti ilə məşğul olmuşam. 2014-ci ildən bu günə qədər Azərbaycanda bu işi davam etdirirəm. Hər bir kateqoriya üzrə Avstraliya, Rusiya və Türkiyədə təlimlər keçmişəm. Yol hərəkəti qaydalarının düzgün tətbiqi sahəsində həm sürücüləri, həm təlimçiləri hazırlamışam. Ekstermal vəziyyətlərdə, sürüşkən yollarda təlimlər keçmək üçün sertifikatım var".

Dərsə gələn tələbələrin hamısı öyrənmək məqsədilə gəlir?

"Tələbələrin böyük bir əksəriyyəti öyrənmək məqsədilə gəlir. Lakin həvəskar sürücü kimi 1-2 dərslik gələn tələbələr də var. Onları başqa yerə yönəldirik. Çünki biz ödənişləri paket şəklində öncədən tələb edirik. Ən azı onlara 10 saat dərs keçirilməlidir ki, nəsə öyrənə bilsinlər. Bəzən maraqlı məqamlar da olur. Harasa yük aparmaq və yaxud getmək istəyən şəxslər zəng edib bir saatlıq maşını icarəyə götürmək istəyirlər. Taksi xidməti kimi istifadə etmək niyyətində olurlar. Amma bu hallara yol verilmir. Xanımların əskəriyyəti isə maşın sürən yerdə video çəkdirmək istədikləri üçün müraciət edirlər. Sosial şəbəkələrdə öz videolarını paylaşmaq üçün təlim kursuna yazılırlar. Tələbələr dərs zamanı telefon tutacağına telefon yerləşdirərək öz videolarını rahatlıqla çəkə bilirlər".

Təlim kursuna daha çox qadınlar, yoxsa kişilər müraciət edirlər?

"Xanımlar hər bir sahədə üstünlük təşkil etdiyi kimi, bu sferada da üstünlük təşkil edirlər. Həm nəzəri, həm də praktiki dərslərə gələnlərin əksəriyyəti xanımlardır. Xanımlar bu işi tam öyrənmədən və tam mənimsəmədən sürücülüyə başlamırlar. Çox nadir hallarda təlim kursunu tam bitirmədən yola çıxırlar. Amma kişilərdə isə vəziyyət fərqlidir. Onlar sükan tutmağı öyrənən kimi sürməyə risk edirlər. Bəziləri isə təlim keçmədən özləri sürə-sürə öyrənməyə cəhd göstərirlər".

İştirak edən şəxslərin dəsri tam mənimsədiyini necə müəyyən edirsiniz?

"Sürücülük proqramında 70 saat dərs yazılıb. Onun 10 saatı gecə avtomobil idarə etmək üçün ayrılır. Qalan saatlar isə gündüz vaxtı şəhər içi və şəhər ətrafı sürücülük dərslərinin keçirilməsi üçün nəzərdə tutulub. Əgər tələbəyə dərs zamanı müdaxilə etmirəmsə və qəza şəraiti yaranmırsa, deməli, tələbə proqramı mənimsəyib. Bəzi hallarda onlara hazır olduqlarını və öz avtomobillərini rahatlıqla idarə edə biləcəklərini deyirəm. Lakin hiss edirəm ki, qorxurlar. Bu zaman onları boş əraziyə aparıb öz avtomobillərini idarə etməyini tələb edirəm. Amma mən yanlarında oturmuram. Çünki tək və köməksiz rol arxasında oturmağa öyrəşməlidir.

Təlim zamanı hər hansı bir qəza baş verərsə, məsuliyyəti kim daşıyır?

"Sürücülük vəsiqəsi olmayan şəxs təlim avtomobili idarə edə bilər. Xüsusi təyinatlı təlim avtomobilinin sənədləri olduğu üçün onu idarə etməyində problem yoxdur. Bu halda qəza baş verərsə, ən çox məsuliyyət təlimçinin üzərinə düşür. Ancaq sürücülük vəsiqəsi olan tələbə qayda pozuntusu etdikdə cərimə özünə yazılır. Bu zaman həm tələbə, həm də təlimçi məsuliyyətə cəlb olunur.

Təlim üçün daha çox hansı yaş aralığında müraciət edirlər və ən yaşlı tələbəniz neçə yaşında olub?

"16 yaşdan 79 yaşa qədər olan vətəndaşlar müraciət edirlər. Müraciət edənlər, əsasən, gənclərdir. 18 yaşı tamam olmayan gənclər öyrənib daha sonra sürücülük vəsiqəsi almaq istəyirlər. Ən yaşlı tələbəm 79 yaşında olub. Bəzi gənclərə nisbətən qavrayışı və diqqəti daha yaxşı idi. Mən həmin şəxsin reaksiyasının zəif olacağını gözləyirdim. Lakin gözlədiyimin əksi oldu".

Sizə müraciət edən məşhur şəxslər olubmu?

"Məşhurların əksəriyyətinə təlim keçmişəm. Bir sıra deputatlar var ki, mənim tələbəm olublar. Bir sıra tanınmış şirkətlər var ki, onlar sürücülərini göndərirlər ki, onları sınaqdan keçirək və yaxud təlimlər keçək. Çünki bəzi şirkətlərin çox bahalı nəqliyyat vasitələri olur. Onlara səbrli və təmkinli sürücü vacibdir. Biz razı qaldığımız və təsdiq etdiyimiz təqdirdə onları işə götürürlər".

Qiymətlər necədir? Hansı hallarda güzəştlər tətbiq olunur?

"Qiymətlər 20-70 manat arasında dəyişir. Təlimçiliyə tezə başlayanlar daha ucuz qiymətlər müəyyən edirlər. Lakin illərini bu sahəyə həsr etmiş və işin bütün detallarını bilən təlimçilər daha yüksək rəqəmlər təyin edirlər. İstədiyim qiymətə təlim keçirəm və yenə də gələnlər olur. Elə adamlar var ki, imkanı yoxdu, amma məndən dərs almaq istəyir və illərdir sosial şəbəkələrdə məni izləyir. Mən o insanlara güzəşt edirəm".

Yaxşı təlimçinin qadın və yaxud kişi olmasının fərqi varmı?

"Əslində avtomobil idarə etməyə qadın və ya kişinin heç bir fərqi yoxdur. Sadəcə qorxu məsələsi var. Təlimçidə bir balaca qorxu olarsa, onun yarısını öyrənən şəxsə ötürəcək. Ona görə təlimçi daha təcrübəli olsa yaxşıdır".

Çox insanlar düşünür ki, kişilər qadınlardan daha yaxşı sürücüdür. Bu fikirlə razısınızmı?

"Razıyam, çünki kişilərin öyrətmə metodları daha fərqlidir. Bildiyimiz kimi, beyin quruluşlarımız da müxtəlifdir. Bəzi məqamlar olur ki, qəti qərar verib qəza şəraitinin qarşısını almalısan. Xanımlarda biraz analıq hissi və qorxu olduğu üçün belə məqamlarda nə edəcəklərini bilmirlər. Lakin bəzi xanımlar var ki, 10 ildən çoxdur bu işlə məşğuldur. Bu fikri hamısına şamil etmək olmaz".

İdeal sürücü yetişdirmək üçün nə qədər vaxt lazımdır?

"Sovet dönəmində sürücünü 3 ay ərzində yetişdirirdilər. İndiki müasir insanlar çox tələskən olduqları üçün 1 ay ərzində bütün proqramı bitirməyi planlaşdırırıq. Hər gün təlimə gələn adam 1 aya öyrənə bilər".

Təlimlərdə ən çox hansı maşın markalarından istifadə olunur?

""Hyundai" və "Kia”" avtomobilinə daha çox üstünlük verilir. İndi hibrid avtomobillərdən də çox istifadə olunur. Çünki təlimçi çalışır ki, maksimum ekonomik avtomobil olsun".

"Prius"lar qəza brendi olaraq məşhurlaşıb. Qəzanın törədilməsində bu avtomobillərin rolu varmı?

"Heç bir avtomobildə problem yoxdur. Problem sürücülərdədir. Sürücü avtomobilinə vaxtı-vaxtında qulluq etməlidir. "Toyota" çox tanınmış bir brenddir. Əgər nöqsan maşında olarsa, bu zaman zavodlarda həmin nöqsanlı maşınları kütləvi şəkildə təmir edirlər. Problem odur ki, yeni sürücülüyə başlayanlar və sürücülük vəsiqəsini təzə alanlar ucuz maşın alıb istifadə edirlər. Ekonomik olduğu üçün "Prius"lardan taksi kimi istifadə edilir. Yeni qanuna əsasən, artıq bu problem də aradan qaldırılır. Taksi kimi fəaliyyət göstərən priusların sayı azalacaq".

Qorxu və müəyyən stresslə əyləşdiyim sükan arxasından özgüvən hissi ilə qalxdım. Bir çox insanlar kimi mən də maşın sürməyi öyrənə biləcəyimi düşünmürdüm. Öyrənsəm də çox çətin olacağını fikirləşirdim. Amma ilk dəfə maşın sürməyimə baxmayaraq avtomobil idarə etməyin qorxulu bir məfhum olmadığını və asanlıqla öyrənilə biləcəyinin fərqinə vardım. Qorxunun aradan qalxmasında təlimçinin də böyük rolu var. Qeyd etdiyim kimi, onun varlığı insanda xüsusi rahatlıq yaradır.

Məhz bu baxımdan avtomobil təlimləri sürücü olmaq, avtomobil sürməyi öyrənmək istəyən və arzusunda olan şəxslər üçün əla fürsətdir.

Ülkər Abdurahmanlı

Fotolar: Anar Bayramlı