Leninin kim olduğunu hamımız bilirik, amma onun arxasında duran güclü qadın kim olub?
 

Bir dəfə bir “X” (keçmiş “Twitter”) istifadəçisi Vladimir Leninin həyat yoldaşının şəklini paylaşaraq, bir çox başqa titulların əvəzinə onu sadəcə "arvad" adlandırmışdı.


Bu internetdə çox reaksiyalara səbəb olmuşdu. Məlum olmuşdu ki, heç Rusiyada belə Nadejda Krupskayanı tanımırlar.

Sfera.az Nadejda Krupskaya haqqında yazı təqdim edir.

Krupskaya 26 fevral 1869-cu ildə Sankt-Peterburqda anadan olub. O, Sankt-Peterburqda aristokrat ziyalı ailədə doğulub, lakin o, artıq sonradan kasıblamış bu ailədə aşağı təbəqə şəraitində böyüyüb.


Atası rus ordusunun leytenantı Konstantin İqnateviç Krupski, anası isə qubernator Yelizaveta Vasilyevna Tistrova idi. Altı illik xidmətdən sonra Konstantin İqnateviç inqilabi hərəkatlarda iştirak ittihamı ilə ordudan qovulmuş, bundan sonra fabriklərdə və müxtəlif yerlərdə çalışmışdır. Onun yoxsulların həyat şəraiti ilə tanışlığı Krupskayanın inqilabi hərəkatlarında təsirli olmuşdur.

 

Nadejda 1894-cü ildə Marksist tələbə dərnəyində Leninlə tanış olana qədər çox şey əldə etmişdi.

1889-cu ildə Sankt-Peterburq Bestujev liseyinə daxil olan Krupskaya 1897-ci ildə atasının ölümündən sonra anası ilə birlikdə çörək pulu qazanmaq üçün fərdi dərslər verir. Gənc yaşlarından təhsilə maraq göstərən Krupskaya Tolstoyun nəzəriyyələrinə böyük əhəmiyyət verir, bir pedaqoq kimi müəllim-şagird münasibətinin vacibliyini vurğulayırdı. Onun Tolstoyun təsiri ilə inkişaf etdirdiyi nəzəriyyələr sonralar sovet təhsil sisteminin inkişafına böyük töhfə vermişdi.
 

Məktəbi bitirdikdən sonra Krupskaya özünü siyasət və təhsillə bağlı müzakirə mühitlərində tapdı, burada marksist ideologiya ilə qarşılaşdı və bu ideologiyanın müdafiəçisi oldu. O, bu sahədə əsərləri çar hökuməti tərəfindən qadağan olunduğu üçün hamı kimi inqilabçılardan və yeraltı kitabxanalardan alırdı.
 

Bu mühitdə işçilər yetişdirərkən Leninlə tanış oldu.

Lenin həmin vaxt hüquq firmasında işləyirdi. 1896-cı ildə Krupskaya "qanunsuz ajiotaj" ittihamı ilə 2 il həbs cəzasına məhkum edildi, sonradan bu cəza 6 aylıq həbs və 3 il sürgünə dəyişdirildi. Krupskaya Ufaya göndərildi. Bundan sonra Leninin həyat yoldaşı olaraq Şusenskoye sürgününü başa çatdırmaq üçün ərizə verdi, lakin sürgündən əvvəl Lenin gənc qadının evlilik təklifini rədd etdi. Buna baxmayaraq, Krupskayanın ərizəsi bir şərtlə qəbul olundu ki, o, dərhal evlənsin və sürgün bitən kimi Lenin Ufaya qayıtsın. Bundan sonra ikisi 1898-ci ildə kilsə mərasimində evləndilər. Sərbəst buraxıldıqdan sonra Münhenə getdilər. Burada Krupskaya “İskra” qəzetində katib işləyirdi. Bir müddət sonra Londona getdilər.

Krupskaya dəbdəbəyə nifrət edən və lazımsız xərclərdən çəkinən təvazökar bir şəxsiyyətə malik idi.


O, Basedow (zəhərli zob) xəstəliyindən əziyyət çəkirdi. Ona görə də uşaqları olmayıb. Krupskaya Lenin haqqında yazdığı kitabında Leninin çox yaxşı ər olduğunu, xəstə olanda ona hər cür dəstək olduğunu, ev işlərində ona kömək etməkdən heç vaxt çəkinmədiyini söyləyir.

Krupskaya siyasi həyatda fəal iştirak edirdi.


Londonda RSDLP Konqresinin hazırlanmasında və keçirilməsində iştirak etmişdir. 1905-ci ildə RSDLP Mərkəzi Komitəsinin katibi olub. 1903-cü ildə Leninlə birlikdə Rusiyaya qayıtsalar da, 1905-ci ildəki uğursuz inqilab cəhdindən sonra Fransaya getdilər. Krupskaya Parisdə Longjumeau Partiya Məktəbində müəllim işləyib. Leninin katibi kimi Rusiyadakı partiya təşkilatları ilə əlaqə yaratmağa kömək etdi. Bolşevik mətbuatında fəal iştirak etmişdir.
1917-ci il Oktyabr inqilabından sonra Xalq Maarif Komissarlığında işləməyə başlayıb.


Təhsil Krupskayanın gəncliyinin davamlı həvəsi idi. 1920-ci ildə Maarif Komitəsinin sədri oldu. O, 1929-cu ildən ölümünə qədər Xalq Maarif Komissarlığının müavini vəzifəsində çalışıb.

Krupskaya proletar gənclər hərəkatının təşkili ilə xüsusilə maraqlanırdı. O, gənc nəslin həm ibtidai, həm nəzəri, həm də praktiki təhsil almasında, onların sağlam böyüməsində səmərəli olacaq komsomol və pioner təşkilatlarının yaradılmasına rəhbərlik etmişdir. O, həmçinin sovet uşaq qəzeti “Pionerskaya pravda”nın yaradıcılarından biri olub və bu qəzetdə uşaqlar üçün çoxlu məqalələr yazıb. Onun həm də sovet təhsil sisteminin inkişafında və kitabxanaçılığın yayılmasında böyük rolu olub.
 

1920-ci ildə Xalq Maarif Komissarlığının Mərkəzi Siyasi Maarif Komitəsinin sədri seçilib.

Leninin ölümündən sonra XIV. Partiya Qurultayında Stalinə qarşı müxalifəti dəstəkləyib. Lakin sonradan Mərkəzi Komitənin plenumunda çıxış edərək müxalifət cəbhəsini tərk etdiyini bildirib.
 

O, 1924-cü ildə Sov.İKP MK-nın üzvü, 1927-ci ildə Mərkəzi Komitə Nəzarət Komissiyasının üzvü, 1931-ci ildə Ali Sovet Sovetinin üzvü kimi siyasi fəaliyyətlə məşğul olub.
 

Krupskaya çar dövründə 5 il maarifçi işləyib. O, fəhlələr üçün axşam dərsləri keçirən fabrikin sinif otağında işləyirdi. O, qanuni olaraq savad və hesab öyrətdi, eyni zamanda, inqilabi ideyaların işçilər arasında yayılmasında mühüm rol oynadı. Onun bölgəsində 30 min fabrik işçisi daha yaxşı maaş üçün tətilə çıxanda Krupskaya və digər təhsil işçiləri işdən çıxarıldı.
 

Krupskaya Sovet xalq maarif sisteminin ən mühüm qurucusu olub və yeni təhsil sisteminin əsas vəzifələrinin müəyyənləşdirilməsinə töhfə verib.


Gənclər təşkilatı və təhsil problemləri ilə bağlı çoxlu kitablar və məqalələr yazan Krupskaya Sovet İttifaqında kitabxanaçılığın kütləviləşdirilməsi üçün səylər göstərmiş, təhsilin və mədəniyyətin səviyyəsini sürətlə yüksəltmək üçün ictimaiyyətin kitablara pulsuz və asan çıxışının lazım olduğunu bildirmişdir. Bu məqsədlə kitab və kitabxanalara daha çox vəsait ayrılmasına səy göstərmişdir.
 

O, uşaq əməyinə və uşaq istismarına qarşı Çar dövründən bəri şiddətli mübarizə aparırdı.

O, vəfatına qədər Mərkəzi İcraiyyə Şurasının və Sov.İKP MK-nın üzvü vəzifələrində çalışıb.


Mətbuat fəaliyyətini də davam etdirən Krupskaya 1937-ci ildə SSRİ Ali Soveti sədrinin müavini seçilmişdir. Pedaqoji elmlər doktoru elmi dərəcəsini almışdır. İosif Stalinin sərt siyasətini dəstəkləməsə də, Sovet İttifaqının inkişafındakı rolunu qəbul edirdi.
 

Nadejda Konstantinovna 27 fevral 1939-cu ildə Moskvada vəfat edib. Sovet administrasiyası Krupskayanın şərəfinə asteroidə ad vermişdi. Bütün dünya isə onun Lenini “mənim balaca siyənək balığım” adlandırmağı xoşladığını xatırlamağa üstünlük verib.

Xanım

Sfera.az