Bəzən təxmin və ya intuisiya adlandırıb göz ardı edə bilməyəcəyimiz bir hiss yaşayırıq. 

Bəs instinktlərimiz nə dərəcədə doğrudur?

Sfera.az “The Guardian”a istinadən bu mövzu ilə bağlı məqaləni təqdim edir:

"Qəfil intuisiyalar mənim həyat tərzim olub. Aylarla danışmadığım bir sevdiyim insanı düşünürdüm və bir dəqiqə sonra həmin adam zəng edirdi. Bu sehrli düşüncə və ya diqqətəlayiq təsadüflər toplusu kimi səslənə bilər.

Təxminən, 10 ay əvvəl daxili dünyamda dəyişiklik baş verdi. Bir il əvvəl mən bu intuisiya anlarını xəyal etdiyim hər şey baş vermişdi. Xoşbəxt idim. Düşünürdüm ki, bu yolla hər şey mümkün ola bilər. Ancaq demək olar ki, dərhal, hamısı qəfil və pis şəkildə yox oldu. Bu sürətli dəyişiklik sanki mənim intuisiyamın itirilməsini də özü ilə gətirdi.

Məqsədsiz deyildim, amma özümü durğun, yolumu itirmiş hiss edirəm. Bir vaxtlar etibar etdiyim daxili hisslərim olmadan gələcək planlar qurmaq mümkünsüz görünür.

Sonra anladım ki, intuisiya realdırsa, onu öyrənib geri qaytarmağa çalışa bilərəm.

İnsanlar niyə adətən intuisiyalarını itirdiklərini deyirlər?

“Çünki onlar öz mühakimələrinə inamını itirdilər. Onu qazana biləcəyiniz və ya itirə biləcəyiniz bəzi xüsusi qabiliyyətlərə, məsələn, 'Musa'ya bağlamaq daha az risklidir. Məsuliyyəti insandan götürür",- deyə Osbek deyir. 

İntuisiyamı izləməyin mənim üçün təhlükəsiz olduğuna inanırammı? 

Şüuraltı ağlım sakit, lakin sarsılmaz şəkildə bəli dedi, amma şüurlu ağlım isə yox dedi. Əlbəttə, dərindən inanıram ki, intuisiyam hansısa şəkildə məni dəstəkləyir, çünki bu mənim standart parametrim olub. Təhlükəsizliyin olmaması ilə mübarizə aparan mənim şüurumdur. Bunun səbəbini başa düşürəm, çünki daha çox dəyişiklik istəmirəm, daha çox ağrı istəmirəm. Osbekin təklif etdiklərini Leussink təsdiqlədi: problem intuisiyada deyil, məndə idi. İntuisiya kimi sadə və ibtidai bir şeyi həddindən artıq intellektuallaşdırmaq olmaz. Onu mənəvi niyyətlə aşılayın, ya da etməyin.

Bəs elm dünyasında intiusiyaya münasibət necədir?

Qədim yunanlar (Platon və Aristotel), erkən müasir dövrün mütəfəkkirləri (Dekart) və romantizm (Kant) üçün intuisiya qərb fəlsəfəsində ən mühüm anlayışlardan biri olmasına baxmayaraq, bu barədə fikirlər fərqlidir. 

Elm və psixologiya da bunun nə olduğunu qəti şəkildə bilmir, tədqiqat adətən Nobel mükafatlı psixoloq və iqtisadçı Daniel Kahnemanın işi əsasında qurulur. O, bizim iki fərqli düşüncə sistemimizin olduğunu təklif edirdi: biri sürətli və intuitiv, digəri daha yavaş və analitik. 

Psixoloq, nevroloq və qarşıdan gələn “The Intuition Toolbar” kitabının müəllifi “Joel Pearson” mövzunu öyrənmək üçün ona işlək bir tərif verdi: 

"İntuisiya qərarlar və ya hərəkətləri təkmilləşdirmək üçün şüurlu məlumatdan öyrənilmiş istifadədir. 

İnsanların çoxu bunu bağırsaq reaksiyası kimi düşünür. Bunu bədəndə hiss edirsən və haradan gəldiyini bilmirsən. Bir növ səbəbini bilmədən nə olduğunu bilməkdir.

Tədqiqatları nəticəsində Pearson öyrəndi ki, intuisiya bir sıra vəziyyətlərdə inanılmaz dərəcədə faydalıdır, digərlərində isə potensial fəlakətlidir. O, Smile akronimindən istifadə edir. 

Belə ki, S özünü dərk etmək üçündür: emosional hiss edirsinizsə, intuisiyanıza etibar etməyin. 

M sənətkarlıq üçündür: həqiqətən intuitiv olduğunuz sahə haqqında bilməlisiniz. Maliyyə haqqında heç nə bilmədiyiniz halda, hisslərinə əsaslanaraq birjada şanslı qumar oynamayın.  

L aşağı ehtimal üçündür: ehtimal mühakimələri üçün intuisiyadan istifadə etməyin. "Rəqəmlər və ya ehtimallar olan hər şey: hiss etdiyiniz hər şey, yəqin ki, səhvdir", deyir Pearson. 

Sonuncu isə ətraf mühit üçün E-dir: yalnız tanış mühitlərdə intuisiyanıza etibar edin.

Filosoflar  - Henri Berqson və Karl Yung mənşəyinə daha çox nəyisə aşılamaqla məşhurdurlar. Bir çox dini ənənələrdə intuisiya ilahi olana gedən yol ilə əlaqələndirilir. 

Qərbi Corciya Universitetinin psixologiya professoru və “Rational Intuition” fəlsəfi kitabının həm redaktoru Lisa Osbek deyir: “Hətta terminin ən qədim mənalarında belə, bu mistik mənəvi məna həmişə olub”.

Firuzə Əliyeva