“Hardan-hara”, Kimin əvvəli, kimin axırı” deməyə vadar edəcək ömrün son günləri...

Sfera.az bu sizə Osmanlının son sultanı Vahəddinin sonrakı aqibəti haqqında maraqlı yazı təqdim edir.


Lozannada yarana biləcək hər hansı ikililiyin qarşısını almaq üçün Böyük Millət Məclisi 1 noyabr 1922-ci ildə sultanlığı ləğv etdi. Bu zaman VI Mehmed Vahəddin adi bir vətəndaş idi.

Buna görə 10 noyabr cümə günü xütbədə onun adı qeyd olunmur. Bundan əlavə, İstanbul mətbuatı VI Mehmed əleyhinə məqalələr yazır. Həyatını təhlükədə görən Vəhdəddin 5 gün sonra noyabrın 15-də İngiltərədən sığınacaq istəyir.

Vəhdəddin sultan titulundan istifadə etmədən yazır:

1922-ci il noyabrın 17-də səhər Vahdəddinin Maltaya səyahəti başlayır. Orada onu Britaniya general-qubernatoru qarşılayır. Padşaha təşəkkür edən Vəhdəddin də xilafətdən əl çəkmədiyini bildirir.

Pini kazarmasında keçmiş sultan və ətrafı üçün hər cür rahatlığı düşünərək 8 otaqlı mənzil hazırlanır. Bu arada Ankara bu qaçışdan dərhal sonra Əbdülməcid Əfəndini xəlifə seçir. Bu, Vəhdəddini qəzəbləndirir.

“Məni ancaq müvəkkilim sağalda bilər” deyir. Yəni xilafəti ondan ancaq onun yerinə gələn ala bilər. Bu arada o, yeni xəlifəyə “zavallı” deyir. Bunun üzərinə Əbdülməcid...

Vəhdəddini satqın elan edəcəkdi. Bu mübahisə davam etdikcə ingilislər özlərinə çox əlavə xərclə baha başa gəlməyə başlayan VI. Mehmeddən qurtulmağın yolunu axtarırlar. Bu zaman İngiltərənin dəstəklədiyi Ərəbistan kralı Şərif Hüseyn Vəhdəddini Məkkəyə dəvət edir.

Vəhdəddin bu dəvəti “Peyğəmbərin müjdəsi” kimi qəbul edir. Onun öz dili ilə desək, İstanbulda qalmaqla rəqiblərinin böhtanlarını təkzib edə bilməyib, Türkiyə torpaqlarını tərk edib.

O, ingilislərdən 20.000 funt sterlinqlik şəxsi sərvətini banklarda saxlamağı xahiş edir və 1923-cü ilin yanvarında Ciddəyə yola düşür. Burada Kral Hüseyn tərəfindən qarşılanan Vəhdəddin daha sonra fevralın sonuna qədər qalacağı Məkkəyə yollanır.

Vahdəddin Kiprə getmək istəyir. Lakin ingilislər bu tələbi məqsədəuyğun saymayıblar. London isə qoca sultana deyir ki, Taifə gedə bilər. Vəhdəddin də bu göstərişə əməl edir.

Bu arada hind müsəlmanları Vəhdəddini ittiham edir və onun Hicaz kralı Hüseynlə birlikdə İngiltərə tərəfindən istifadə edildiyini deyirlər. Həm də hindlilərin fikrincə, qoca sultan fitnə salırdı. Bundan sonra VI Mehmed də Hicazda özünü rahat hiss etmir və Fələstinə getmək istəyir. İngilislər buna da icazə verməyəcəklər. Lakin yol haqqını ödəmək şərti ilə keçmiş sultanı İsveçrəyə apara biləcəklərini bəyan edirlər.

Vahdəddin İsgəndəriyyəyə getməyə qərar verir. İngilislər ona burada 3 gündən artıq qala bilməyəcəyini bildirir və bununla da VI Mehmed İsveçrəyə yola düşür. Lakin Lozanna hələ də davam edirdi və qoca sultanın bu vaxt orada olması əlverişsiz idi.

Beləliklə, Vəhdəddinin həyatının son dayanacağı 2 may 1923-cü ildə gəldiyi İtaliyanın San-Remo şəhəri olub. Onu İtaliyada qarşılayanlar arasında Damat Ferid Paşa da var idi. Burada sonuncu dəfə görüşürlər.

İngiltərəyə, Fransaya, ABŞ-a məktublar yazıb İslam ölkəsinə getmək istədiyini bildirsə də, bu baş vermir və keçmiş sultanın ailəsi sürgün edildiyi Villa Nobeldə 3 mart 1924-cü ilə qədər tək yaşadı. Beləliklə, San Remoda kiçik bir İstanbul yaranır.

İtaliyaya gələnlərlə maddi sıxıntı yaşamağa başlayan keçmiş sultan Türkiyə xaricindəki mülklərini geri almaq üçün qanuni mübarizəyə başlamaq istəyir.
 

Bunun üçün ailə üzvlərindən etibarnamə istəyir. Sürgün olaraq Nitsada məskunlaşan sonuncu xəlifə Əbdülməcid ailə başçısı olaraq xilafət titulu ilə vəkalətnamə imzaladığında kiçik bir böhran yaranır. Bu böhrandan ancaq 1926-cı ildə hər iki tərəfin adı olmayan etibarnamə verməsi ilə çıxmaq olardı.

Bu arada eyni günlərdə Misir padşah Fuadı xəlifə etmək istəyir və Əbdülməcidə verdiyi beyəti geri alır. Vəhdəddin bu vəziyyətə etiraz edir və hələ də xilafətin əlində olduğunu deyir.
 

Əl-Əzhər Universitetinin prorektoru keçmiş sultanı ingilislərə sığınmaqda ittiham edərkən, Mustafa Kamalı nümunəvi şəxsiyyət elan edir. 1926-cı il mayın 13-də Misirdə xilafət qurultayı keçirilib, lakin Vəhdəddin bu görüşün xəbərini ala bilmədən mayın 16-da vəfat edir.

İstanbuldan 20 min lirə ilə ayrılan, lakin pulunu fırıldaqçılar və qumarbazlara uduzan Vahdəddin pulu olmadığı üçün sultanlıq nişanını satmaq istəyərkən, nişanın saxta olduğu məlum olub.
 

Buna görə də sonuncu sultan öləndə San Remo dükançılarına 60 min lirə borcu olur. Nəzarətçilər Vahdəddini dəfn mərasimi də daxil olmaqla bütün əşyaları ilə bir otağa bağlayır və borc ödənilənə qədər cəsədin basdırılmasına icazə vermirlər. Borc cəmi 1 aya ödənilir.

Bu arada cənazənin dəfn olunacağı yer üçün İslam diyarı axtarılır. Fransadan lazımi icazə alınaraq Dəməşqdəki Süleymaniyyə məscidində dəfn edilməsinə qərar verilir.

Bütün borclar ödənildikdən və girov götürüldükdən sonra cənazə iyunun 15-də Triestə aparılır, orada gəmiyə yüklənir, əvvəlcə Beyruta, sonra qatarla Dəməşqə çatdırılır və 3 iyul 1926-cı ildə Şehzade Ömer Faruk Efendinin nəzarəti altında dəfn edilir.

Aynil

Sfera.az