Çox məşhur qadın portretləri və onların danışılmamış hekayələri - Böyük sənətkarların gözü ilə
Sənətkarların həyatına toxunan, ilham oxşayan, həyatın ən qiymətli sərvətləri qadınlar olub. Danmaq olmaz ki, tarixin ən məşhur, sirlərlə dolu, təbəssümü min məna daşıyan portretləri qadın portretidir.
Sfera.az bu yazıda sizə sənət dünyasının ən görkəmli rəssamlarının yaratdıqları qadın portretləri və onların bilinməyən maraqlı, sirlərlə dolu qısa hekayələrini təqdim edir.
Ağlayan Qadın - Pablo Pikasso
Ömrü boyu bir çox qadını həyatına daxil edən kubizmin öncüllərindən olan Pikasso bu bənzərsiz əsəri 1937-ci ildə ortaya qoyur. O illərdə Pikasso demək olar ki, bütün mövzularını yalnız qadınlar üzərində cəmləmişdi və bu əsər həmin seriyanın simvola çevrilmiş ən tanınmış hissəsidir. Bir çox mənbələrdə bu ağlayan qadının məşhur fotoqraf Dora Maar olduğu düşünülür. Pikassoya yaxınlaşdıqdan sonra Dora Pikassonun həyat yoldaşı olub. Pikasso məşhur "Gernika" əsərini çəkərkən şəkillər çəkdirib. Hər şey yaxşı görünür, amma problem ondadır ki, o vaxt Pikassonun həyatında başqa qadınlar da olub.
Jurnal hissəsini bir kənara qoysaq, bu rəsm tamaşaçılarına nə deyir? Pikassonun inanılmaz fırçası qadının bütün kədərini və ağrısını ortaya qoyur və bizi bütün çılpaqlığı ilə ağlayan qadını seyr etməyə vadar edir. Bəlkə də daha dözə bilməyən Dora Pikassonun beynində belə bir iz qoyub. Kubizmin reallığı təhrif etməsi ağlayan qadının bütün ruhunu ortaya qoyur. Yaş gözlər, tökülən damcılar bizə Doranın göz yaşlarından daha çoxunu təqdim edir. İncəsənət tarixində Pikassodan əvvəl heç bir rəssam ağlayan qadını sadəcə ağladığı üçün çəkməyib.
Mirvari Sırğalı Qız - Yohannes Veermer
Bəli, filmə baxan hər kəs sənətçi ilə bu qadın arasında gizli sevginin olduğunu düşünür. Amma sizi əmin edə bilərik ki, bu nəhəng yalan Hollivud uydurmasından başqa bir şey deyil. (Filmin yeganə yaxşı tərəfi odur ki, bu böyük sənətkarı və bu əsəri kütləyə çatdıra bilib). Vermeer Rokoko və Barokko dövrləri arasında yaşayıb və yoxsulluq içində keçirdiyi ömründə cəmi 34 rəsm əsərini sığdıra bilib. Vermeer yoldaşını çox sevirdi, əks halda onların necə 14 uşağı ola bilərdi? Bəli, Vermeerin 14 gözəl uşağı var idi, onlardan yalnız 10-u sağ qalıb: 3 oğlan və 7 qız! Şübhəsiz, hay-küysüz bir ev idi. Yan Vermeerin isə yeganə dolanışığı rəssamlıq idi. Ancaq bu qədər uşaq qidalandırmaq asan məsələ deyil. Digər tərəfdən, onun çörəkçiyə kiçik bir ev almağa bəs eliyəcək qədər borcu olub. Jan Vermeerin ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti, istəsə, zəngin və zadəganların şəkillərini çəkərək daha varlı ola bilərdi. Lakin onun ürəyi gündəlik həyatdan qadınlar haqqında təəssürat yaratmaq, başqa cür ev işləri görmək idi. Bir sözlə, fırçasını satan rəssam deyildi. Bu məşhur, zərif və cazibədar qız isə uşaqları və ev işlərində yoldaşı Yan Veermerə kömək etməyə gələn qızdır. Onun şəxsiyyəti hələ tam müəyyən edilməyib. Bəlkə onun qızlarından biri olduğunu deyə bilərik, amma elə deyil. Çünki o, digər işlərində də qızlarından model kimi istifadə edib. Heç bir portret bu üz kimi deyil.
Hollandiyanın işğalı ilə səfalətə sürüklənən sənətçinin borcları daha da çoxalıb. O, övladlarını doyura bilməməyin acısına daha dözə bilməyib və 43 yaşında dünyasını dəyişib. Onun 34 rəsm əsərinin hamısı dövrümüzün ən mühüm əsərlərindən birinə çevrilməyə müvəffəq olmuşdur.
Qadın portreti - Nuri İyem
Sənətdə qadınların təsirindən danışarkən Türkiyənin ən böyük ustadlarından olan mərhum Nuri İyemi qeyd etməmək mümkün deyil. Qara dərili, qara qaşlı Anadolu qadınlarına yeni məna verən böyük ustad 2005-ci ildə dünyasını dəyişib. Sosial realizmin önəmli nümayəndələrindən olan İyemin tablolarında mövzular fərqli olsa da, eyni gözlər izləyiciyə baxır. Gah rənglər, gah ifadə fərqli, amma həmişə eyni gözlər, ömrü boyu gözlərindən silinməyən bacısının gözləri... Çünki gənc İyemin cizgiləri ilə yaxından maraqlanan o olub.
1922-ci ildə bacısı dünyasını dəyişəndə onun gözləri heç vaxt ağlından çıxmayıb və o, şok edici rəsmlərində onları yaşatmağı bacarıb. Anadolunun çörəyi, məhəbbətini həzin, bəzən susqun, bəzən həlim Anadolu qadınları içində yaşamağa öyrəşmiş qəhrəman bütün reallıqları ilə kətanlara köçürülüb. Şəkildəki qadının problemi nə idi? Qaşlarını bir az qaldırmasına səbəb olan o uzaq gözlər nəyi xəyal edir? Nəyə baxırdı? İyəmin rəssamlıq sevgisinə rəhm etməyən atası onun dəfələrlə döyülməsinə səbəb olub. O, bir dəfə ucuz qurudulmuş boyalarını bıçaqla aça bilməyəndə gizlicə atasının çox istifadə etmədiyi ülgücdən istifadə etdiyini, vəziyyəti başa düşən atası tərəfindən dəfələrlə şillə vurulması ilə izah edib. Bəs bu, onun içindəki sənət sevgisinin qarşısını aldımı? Əsla.
Qabriella Kotun portreti - Uilyam-Adolf Buqero
Buqero sənət tarixinin ən gözəl və enerjili rəssamlarından biridir. Kamera ilə çəkilə bilməyən səhnələri heyranedici, incə realizmlə harmanlayan Fransanın ən böyük sənətkarının həyatında tək sifarişlə hazırladığı bu əsərə baxın. İnsan dərisini reallığa yaxın təsvir edən Buqero kimi çox az rəssam yaşayıb. Onların rəsmlərindəki fiqurlara toxunmaq və yanaqlarını sığallamaq istəyə bilərsiniz. Təəssüf doğuran odur ki, Buqeronun əsərlərinə akademik anlayışla heyran olan sənət idarələri dövrün müasir rəssamlarının əsərlərini qınayıb, Monet və Matiss kimi rəssamları sənətin cəlladları kimi müəyyənləşdiriblər.
Rəsmə gəlincə, dünyanın bu gözəl gənc qızı Pyerin qızı,Buqerodan sənət təhsili almış - Avqust idi. Ata Buqeronu qızını ölümsüzləşdirməyə inandıra bilib. Qızı ilə görüşən Buqero gənc Qabirelin gözəlliyinə o qədər heyran olub ki, onlarla eskiz götürmədən başlamadığı rəsm əsərinə heç bir xətt çəkmədən birbaşa kətan üzərində başlayıb. O, bu inanılmaz gözəlliyi bir anda tamaşaçılara təqdim edib. Burada biz Qabriellanın təkcə üzünü deyil, həm də zərif ruhunu görə bilərik. Bu əsər hələ də sənət tarixində çəkilmiş ən uğurlu portretlər sırasındadır.
Balkonda Oturan Qız (Kizette - Rəssamın Öz qızı) - Tamara De Lempicka
Ümumiyyətlə, sənət tarixinə nəzər saldıqda belə fikir yaranır ki, qadın rəssamlar azdır. Frida Kahlodan başqa qadın sənətçi olmadığı düşünülür. Bu, çox böyük səhvdir. Bu gün və keçmişdə bir çox böyük qadın sənətkarlar tarixdə öz izlərini buraxmağı bacarıblar. Onlardan biri budur;
Polşanın böyük rəssamlarından biri olan Lempiçka Varşavada anadan olub. Gənc yaşda Lempiçkanın anası və atası ayrılıb. Bu prosesdə xalası ilə yaşamaq məcburiyyətində qalan Lempicka getdiyi ölkələrdə rəssamlıq sənətini kəşf edib və qarşısıalınmaz bir istəklə sənətə ilk addımlarını atıb. 18 yaşında ikən hüquqşünas olan yoldaşı ilə ailə həyatı qurur. Lakin o vaxtlar qarışıq olan Avropa bolşevik inqilabı zamanı həyat yoldaşını əsir götürüblər. Necə olduğu hələ də bəlli olmasa da, o, həyat yoldaşını qısa müddətdə həbsdən azad edə bilib. Çətin illərin başlanğıcı olan həmin dövrdə Lempiçka və yoldaşı sözün əsl mənasında yoxsulluğu dadıb. Həmin vaxt onların qızı Kizette dünyaya gəlib. Memarlıq cərəyanı olan Art Deco, Lempicka ilə rəsm sənətində məna qazanmağa başlayıb. Fırçası sayəsində yoxsulluqdan var-dövlətə doğru addımlayıb. O, internat məktəbinə gedən qızının yanına ara-sıra ziyarətə getməyə başlayır, hər dəfə bir araya gələndə qızını rəsmlərinə daşıyıb. Bu arada reputasiyası daha da artan sənətçi Hollivud ulduzları kimi həyat sürməyə başlayıb və reaktiv cəmiyyətin ən sıx üzvlərindən birinə çevrilib.
Şəklə qayıtsaq, burada gördüyümüz gənc Kizettenin anasına qarşı yumşaq incikliyini hiss etmək olur. Çünki anası ona elə də çox əhəmiyyət vermirdi. Balkonda oturan gənc qızın üzündə çox da xoşbəxt olmayan ifadə və iti baxışlar diqqəti cəlb edir. Bir ayağın bir qədər əyilmiş olması Kizettenin bir qədər utancaq və təmkinli olduğunu deməyə əsas verir. Müxtəlif sensasiyalı eşq macəralarından sonra həyat yoldaşından ayrılan Lempiçka qızına daha çox bağlanaraq onunla yaşamağa başlayıb. Lempiçka ölüm döşəyində ikən onun əlindən tutan şəxs şəkildə gördüyümüz qızından başqası olmayıb.
Pəncərənin yanındakı qız - İman Mələki
Uzaqda deyil, İranda doğulub boya-başa çatan böyük ustadlardan biri olan İnam Mələyini sizə təqdim edirik. Tehrandan olan rəssam 1976-cı ildə anadan olub. Tehranda İncəsənət Akademiyasını bitirdikdən sonra öz studiyasını açan rəssam çox təsir edici əsərlər yaradıb və hələ də fəaliyyətini davam etməkdədir. O, həm də ən yaxşı yaşayan realist rəssamlar sırasında olmağı bacarıb. Şərqin gündəlik həyatını mistisizmlə qarışdıraraq, çox realist üslubda tamaşaçılarına təqdim edir. Onun şəkillərinə baxanda gördüklərimiz təkcə insanın hərəkəti deyil. Məsələn, bu əsərdə açıq saçlı, qara qaşlı iranlı qız əlindəki təsbehlə maraqlanır. Kim bilir, bəlkə də muncuqlu saç sancağıdır və o, yeni saç düzümü hazırlamaq ərəfəsindədir. Məlekinin ən çox sevdiyi cəhəti onun şəkillərini foto reallıqda tamaşaçıya təqdim etməsi olsa da, həmişə orada nəyisə gizlədir. Hər bir tamaşaçının da özü üçün bir mənası var. Bu cazibədar və gözəl qız bəlkə də hələ də İranda bir küçədə yaşayır. Kim bilir?
Aysel
Sfera.az