Zaman hər kəs üçün eyni sürətlə axır, amma onu necə ölçdüyümüz və qeyd etməyimiz tarix boyunca fərqli olub. İnsanlar illərin, ayların və günlərin hesablanması üçün müxtəlif üsullar yaradıb, təqvimlər isə yalnız texniki bir alət olmaqdan çıxaraq mədəniyyət, din və tarixlə sıx bağlı olub.

Bəs qarşıdan gələn il həqiqətən hansı ildir?

Sfera.az bildirir ki, tarixən minlərlə il əvvəl insanlar ayın və günəşin hərəkətinə əsaslanaraq zamanın hesablanmasını öyrəniblər. Müasir dövrdə isə dünyanın əksəriyyətində əsas təqvim olaraq Qreqori təqvimi istifadə olunur. Bu təqvim 1582-ci ildə Roma papası XIII Qreqori tərəfindən katolik ölkələr üçün tətbiq edilmişdi. Məqsəd əvvəlki Yuli təqviminin astronomik uyğunsuzluqlarını düzəltmək və ilin uzunluğunu təbiət hadisələri ilə uyğunlaşdırmaq idi. İlk olaraq Qreqori təqvimi rəsmi şəkildə İtaliya, İspaniya, Portuqaliya və Reç Pospolitada (Polşa və Litva) tətbiq edildi. XVIII əsrin sonlarına qədər Qərbi Avropa ölkələri və onların müstəmləkələri bu təqvimə tam keçid etmişdi. Daha sonra Şərqi və Cənub-Şərqi Asiya ölkələri, Misir və Alyaska XIX əsrin ikinci yarısında Qreqori təqvimini qəbul etdilər. Şərqi Avropanın əksər dövlətləri, Cənubi Qafqaz və Türkiyə isə XX əsrin əvvəllərində bu təqvim sisteminə keçdilər. Maraqlıdır ki, Səudiyyə Ərəbistanı rəsmi sferada Qreqori təqvimindən istifadəyə yalnız 2016-cı ildə başlayıb.

Buna baxmayaraq, dünyanın bəzi ölkələri öz milli və unikal təqvimlərini hələ də qoruyur. Məsələn, İran və Əfqanıstan hicri-şəmsi (Persiya) təqvimindən istifadə edir. Efiopiya öz yerli təqvimini saxlayır. Nepal Vikram Samvat və ya Nepal təqvimi ilə ilin hesablanmasını davam etdirir. Bu fərqlilik yalnız texniki deyil, həm də mədəni və dini səbəblərlə bağlıdır.

Dünyanın müxtəlif guşələrində insanlar eyni gün üçün fərqli ili qeyd edirlər. Məsələn, Qreqori təqvimində 2025-ci ilin sonuna yaxınlaşırıq, amma İran və Əfqanıstanda hələ 1403-cü il davam edir. Efiopiyada isə 2018-ci ilin sonu yaxınlaşır. Təqvimlər həm də tarixi hadisələrin yadda saxlanması üçün vacibdir.

Qədim dövrlərdə imperatorlar, padşahlar və dini liderlər təqvim dəyişikliklərini istifadə edərək hakimiyyətlərini möhkəmləndirir, insanların gündəlik həyatını və bayramları idarə edirdilər. Hətta bir çox ölkələrdə milli və dini bayramların tarixləri bu gün də fərqli təqvimlərə əsaslanır. Beləliklə, qarşıdan gələn il sizin yaşadığınız ölkə və istifadə etdiyiniz təqvim sisteminə görə dəyişir.

Müasir Qreqori təqviminə görə 2026-cı il gəlir, amma milli və dini təqvimlərdə isə bu il fərqli formada qeyd olunur. Məlumat üçün qeyd edək ki, Qreqori təqvimi tətbiq olunduqda 10 gün “itirilmişdi”. Belə ki, 4 oktyabr 1582-ci il tarixindən dərhal sonra 15 oktyabr gəlirdi. Dünyada ən uzun istifadə olunan təqvimlərdən biri Yuli təqvimidir, Rusiya 1918-ci ilə qədər onu saxlamışdı.

İndi də bəzi ölkələrdə, məsələn, İran və Əfqanıstanda Qreqori təqvimi yalnız beynəlxalq və rəsmi münasibətlər üçün nəzərdə tutulur. Beləliklə, təqvimlər yalnız zaman ölçmək üçün alət deyil, həm də tarix, mədəniyyət və milli kimlik simvoludur. Qarşıdan gələn ili necə qeyd edəcəyiniz isə tamamilə sizin təqviminizə və ənənələrinizə bağlıdır.

Firuzə Əliyeva

Sfera.az

Bu ölkələr 2026-nı qarşılamayacaq - ARAŞDIRMA