Şərabçılıq sahəsi üzrə ixtisaslaşmış “Worldoffinewine.com” saytında Azərbaycanda şərabçılığın tarixi, ölkəmizdə yetişdirilən üzüm sortları, istehsal olunan şərab növləri ilə bağlı maraqlı məqalə dərc edilib. Məqalənin müəllifi Pol Uaytdır. 

Uayt şərabçılıq sahəsi üzrə mütəxəsisdir. “Worldoffinewine.com” saytı Pol Uayta məxsusdur və o, üzümçülük sahəsi üzrə bir çox ölkədə ciddi araşdırmalar aparıb. 

Sfera.az saytı Pol Uaytın Azərbaycanla bağlı hazırladığı məqaləni təqdim edir:

- Azərbaycan şərab mədəniyyətinin inkişaf etdiyi regiondan uzaqda yerləşir. Buna baxmayaraq, şərabın yaranmasına səbəb olan qədim mədəniyyətin bəziləri Azərbaycanda da formalaşıb. Bu ölkədə 6000-8000 il əvvəl Qafqaz dağlarının yabanı üzümlərini fermentləşdirmək təcrübəsi mövcud idi. 

Azərbaycan müsəlman ölkəsidir və əhalisinin 96 faizi İslam dininə inanır. Buna baxmayaraq, Azərbaycanda müsəlmanların böyük əksəriyyəti dünyəvi həyat tərzini mənimsəyiblər. Azərbaycanlılar alkoqollu içkilərə olduqca dözümlüdürlər. Həqiqətən də Bakının kosmopolit küçə kənarındakı kafelərində günəşli bir gündə bir stəkan pivə və ya şərabdan həzz alan hər yaşdan kişi və qadınları görmək adi haldır. Şərab, pivə və spirtli içkilər supermarketlərdə və restoranlarda geniş şəkildə satılır. 

Azərbaycanın şəraba dünyəvi yanaşması iki əsr əvvələ gedib çıxan rus, sonra isə sovet təsirinə əsaslanır. 

Bununla belə, arxeoloji tapıntılar göstərir ki, Azərbaycan şərabının tarixi ən azı 4000 il və hətta daha əvvələ gedib çıxır. Eramızdan əvvəl 7-ci əsrdə Herodot və eramızdan əvvəl I əsrdə Strabon tərəfindən bununla bağlı qeydlər var. Azərbaycan şərabı minilliklər boyu bütpərəstlik, zərdüştlik, fars və xristianların təsiri altında xoşbəxt yaşayırdı, sonra isə təxminən 1400 il əvvəl İslam bu inkişafı dayandırdı. Sevindirici haldır ki, öz sərhədləri daxilində xristian və yəhudi icmalarına qarşı ümumi dözümlülük və şərabı basdırılmış gil qablarda gizlətmək ənənəsi hesabına Azərbaycan şərabı yüzillikləri əhatə edən qadağalar dövründən sağ çıxıb. 

XIX əsrdə Çar Rusiyası tərəfindən Azərbaycanın zəbt edilməsi və 1920-ci ildə Sovetlərin yenidən işğalı sənaye miqyasında şərab istehsalının əsasını qoydu. Burada istehsal olunan məhsullar, əsasən, Rusiya bazarına yönəldilirdi. Keyfiyyətə deyil, kəmiyyətə yönəlmiş istehsala önəm verilirdi və 1985-ci ilə qədər üzüm istehsalı 2 milyon tona çatdı. 1985-ci ildən sonra Qorbaçovun alkoqol istehlakına qarşı mübarizəsi Azərbaycanda da geniş miqyaslı şərabçılığın qarşısını kəsdi. Bundan sonra 130 000 hektar  üzüm bağı dağıdıldı. 

2000-ci illərdə şərabçılıq sənayesi yenidən canlanmağa başladı. İndi Azərbaycanda böyük şərab zavodları var və onlar səliqəli salınmış, hər biri 300-500 hektar olan üzüm bağlarında toplanan məhsulların emalı ilə məşğuldur. Burada inkişaf ağıllı şəkildə düşünülüb və icra edilib. 

Bağlarda yetişdirilən üzüm sortları torpaq və iqlimə uyğun olaraq diqqətlə seçilib, bağlar təbii turşuluğu qorumaq və həddindən artıq yetişmənin qarşısını almaq üçün, əsasən, bir-birindən 300–1000 m arasında yerləşdirilib. Adi Bordo və Burqundiya üzümlərinin üstünlük təşkil etməsinə baxmayaraq, qarışıqda bir neçə gözlənilməz fərq var (Verdelho, Riesling və Rhône və İtalyan üzümlərinin geniş çeşidi). 

İstehsal sahələri həm daxili tələbi, həm də geniş Rusiya bazarını təmin etmək üçün qurulub. Burada keyfiyyətə və yaxşı dəyərə diqqət yetirilir, sovet dövründən qalma Azərbaycan şərabının uzun müddətdir mövcud olan mənfi imicinin uğurla aradan qaldırılmasına çalışılır. 

Üzüm bağlarında daha çox Mədrəsə, Bayan, Banyan sortlarından istifadə edilib. 

Şərabçılıq hazırda Rkatsiteli, Banyan Şira, Saperavi və Mədrəsə sortları əsasında inkişaf edir. Azərbaycan sortların sayını artırmaq və gələcəkdə qırmızı şərablarla yanaşı, digər şərabların da istehsalını artırmaq niyyətindədir. 

Azərbaycan şərabçılığında xüsusi olaraq seçilən üzüm növləri var. 
 

Mədrəsə - eksklüziv olaraq Azərbaycana xasdır, əsasən Böyük Qafqaz dağlarının ətəklərində Şamaxı yaxınlığındakı Şamaxı kəndi və qərb zonasında Gəncəbasar ətrafında yetişir.

Gec yetişən, qalın qabıqlı və tünd rəngli Mədrəsə möhkəm, tozlu, qara meyvələrə və moruqlara meyllidir.

19-cu əsrin sonlarından Qorbaçovun şərab çəkməsi ilə viran qalana qədər istehsal təxminən 50.000 ha idi. Bu “qırğından” xilas olan yeganə, ən mühüm növ hesab edilən Mədrəsə “ana üzüm” mənbəyi faciəvi bir vəziyyətlə üzləşib.

Azərbaycan şərabı: İstehsalçılar

Azərbaycanın üç ən mühüm iri istehsalçısı Böyük Qafqazın Şamaxı və İsmayıllı rayonlarının heyrətamiz dərəcədə gözəl cənub ətəklərində, uzanan kollu səhraya bənzəyən ərazidə yerləşir.

Savalan 2007-ci ildə 360 hektar üzüm bağını, 2010-cu ildə şərab zavodu qurdu. Əsasən fransız sortlarına üstünlük verməsinə baxmayaraq, Veneto əsilli şərabçı Daniele d'Andrea onları şirəli, saf və təmiz olan italyan üslubu ilə təqdim edir. Qeyd edək ki, bu növə  təbii turşuluğu olan meyvəli şərab daxildir.

Keyfiyyət baxımından bir pillə yüksək olam “Meysari” 2014-cü ildə 750 m hündürlükdə üzüm bağları yaradıb. İlkin olaraq Rhône/Languedoc üzümlərinə (Grenache Blanc, Roussanne, Marsanne, Clairette, Marselan, Cinsault, Carrignan, Grenache) üstünlük verilib. Yığılmış, suvarılmayan üzüm bağı sonralar geniş Qafqaz üzümlərinə (ağlar Bayan Şiran, Rkatsikeli və Mtzvane, qırmızılar Saperavi, Mədrəsə və Şirvanşahi) çevrilib.

Təbii balanslaşdırılmış turşuluq və saf meyvə dadı verən üzümlərlə çox yüksək keyfiyyətdə hazırlanmış şərablar “Languedoc”fransız qarışıqları ilə rəqabət apara biləcək səviyyədədir. Qafqaz və Fransız üzümlərinin qarışığı tamamilə yeni üslublar yaratmaq üçün diqqətlə hazırlanmışdır.

Qırmızı “İnnabi 2019” isə Marselanın bir növü və yerli Saperavi, Mədrəsə və Şirvanşahi ilə birlikdə yeddi çeşidi özündə əks etdirir.

“Chabiant” isə 2016-cı ildə əvvəllər müflis olmuş “Château Monolit” şərab zavodunun xarabalıqlarından “törəyib”. Florensiyada doğulmuş şərabçı Marco Catelani onun canlanmasının arxasında duran əsas hərəkətverici qüvvə hesab edilə bilər. Şərabçılıq və onu müşayiət edən mehmanxana-restoran kompleksi mükəmməl tendensiya yaradır. Strateji olaraq gələcəkdə “Catellani”nin əsasən üzüm bağlarının daha da inkişafına yönəlmiş təkmilləşdirilməsi planlaşdırılır.

Azərbaycan şərabı özlüyündə maraqlıdır. Bu ölkədə italyan şərabçılığının əlamətlərini görmək mümkündür. Heç kim belə güclü italyan şərabçılıq təsirini gözləməzdi. Azərbaycan Üzümçülük və Oenologiya Elmi-Tədqiqat İnstitutu hazırda üzümçülük üçün üzüm tənəklərinin böyüdülməsini nəzərdə tutan 350-400 yerli üzümün DNT-sini müəyyənləşdirir və araşdırmalar aparır. Şərab istehsalçıları tezliklə çoxlu yeni yerli üzümlərə sahib olacaqlar.

Azərbaycan şərabı haqqında nəyə görə çox eşitmədiyimizə cavab budur ki, o, həqiqətən də yalnız 20 il əvvəl uzun qış yuxusundan sonra yaranıb. Bir çox cəhətdən o özünü dünyanın ən yeni, Yeni Dünya üslublu şərab istehsalçılarından biri kimi yenidən yaradıb. Bu əsasları sındıraraq, Azərbaycan şərabı onu unikal edəcək şeyləri kəşf edir. 

Vasif

Sfera.az