Kiberdələduzluq hallarında cinayətkarlar necə müəyyənləşdirilir? - AÇIQLAMA
Xəbər verdiyimiz kimi, Milli Qəhrəman Hökumə Əliyevanın atasına bank adı ilə zəng edən dələduzlar onun 80 min manatdan artıq pul vəsaitini oğurlayıblar. Daxili İşlər Nazirliyi (DİN) faktla bağlı hərəkətə keçib və artıq cinayət işi də açılıb. “Kapital Bank” da araşdırma aparıldığını bildirib.Nəticədə həmin şəxslər saxlanılıb, pullar Milli Qəhrəmanın ailəsinə geri qaytarılıb.
Bu kimi dələduzluq hallarında cinayətkarlar necə müəyyənləşdirilir? Araşdırma prosesi necə aparılır?
Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a açıqlam verən Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gnüdüz bildirib ki, əgər pulun köçürülməsi yerli bank kartlarına olubsa, artıq cinayətkar hansısa polis bölməsinə gətirilib deməkdir.
O, xatırladıb ki, ötən il DİN-in Kibercinayətkarlıqla Baş İdarəsi və ölkənin bütün bankları arasında bir anlaşma imzalanıb və bu anlaşmaya görə Baş İdarə və banklar arasında real vaxtda informasiya mübadiləsi baş verir və bunun əsasında zəruri məlumatları dərhal əldə edən polis üçün cinayətkarı yaxalamaq elə də problem olmur.
O.Gündüzün sözlərinə görə, əgər kartdakı pulun köçürülməsi xarici hesablara, yaxud da kiptovalyuta hesablarına olubsa, bəli, burada araşdırmalar uzun çəkə biləcək:
“Əgər bank tez bunun üzərinə düşübsə, ən yaxşı halda "chargeback" yolu ilə vəsaiti geri qaytarmaq mümkün ola bilər. Ən pis variantda isə bizim də qoşulduğumuz mövcud konvensiyanın şərtləri əsasında xarici ölkənin bankları, kriptovalyuta birjaları, ölkələrin polis qurumaları, İNTERPOL, Europol və s. qurumlar prosesə qoşulmalıdır ki, bu da zaman alan bir prosesdir. Əgər cinayətkar anonim kripto cüzdanlardan istifadə edibsə və ya kriptovalyuta platformasında yüksək səviyyədə anonimlik təmin edilirsə, araşdırmalar daha da çətinləşir.
Bildiyim qədər, son zamanlarda Baş İdarə qonşu ölkələrin müvafiq qurumları ilə əlaqələri gücləndirib, bu istiqamətdə bir neçə uğurlu əməliyyatlar keçiriblər. Açıqlanan məlumatlardan görünür ki, kiberpolis ötən müddət ərzində həm profilaktika, həm də kibercinayətkarlığa qarşı mübarizədə xeyli irəliyə gedə bilib”.
Mütəxəssis sonda vətəndaşları bir daha ehtiyatlı davranmağa və ayıq olmağa çağırıb:
“Dəfələrlə dediklərimizi bir daha təkrarlayırıq ki, fərdi məlumatları, bank məlumatlarını qorumaq həm də vətəndaşın borcudur. Əlbəttə, banklar bank fırıldaqçılıqları ilə bağlı maarifçilik işlərini təşviq etməlidir, müştərilərini tez-tez məlumatlandırmalıdır. Banklar bu prosesə resurslar ayırmalıdır. Yenə də hansısa bank müştərisinə zəng edib hansısa bir əməliyyat aparmır. Daxil olan SMS kodlarla bağlı bank heç zaman vətəndaşdan nəsə sorğulamır. Belə formada zənglər olanda vətəndaş dərhal polisə, 102-yə məlumat verməlidir.
İndi qonşu ölkələrdə QR-kod vasitəsilə həyata keçirilən kibercinayətlər hədsiz çoxalıb. Adətən qonşu ölkələrdə olanlar müəyyən müddətdən sonra bizə də gəlib çatır. QR-kodların oxunması təklif olunarkən, hansısa yerlərdə bu tip kodların şirnikləndirici reklamlarına rast gəldikdə ehtiyatlı olmaq lazımdır. Onların yönləndirildiyi saytlar vasitəsilə fərdi məlumatlar ələ keçirilə bilir.Ümumiyyətlə, bu tip hallarla bağlı Mərkəzi Bankın, Banklar Asosiasiyasının müştəriləri qorumaq üçün hansısa bir sığorta fondu formalaşdırması da faydalı ola bilərdi. Vətəndaşları bu istiqamətdə daha anlaşıqlı formada maarifləndirmək üçün çatbotlar hazırlamaq da faydalı olar”.
Firuzə Əliyeva
