Fransa qırıcıları Brejnevin təyyarəsini niyə atəşə tutmuşdu? – Pilotun qəhrəmanlığı nazir kreslosu ilə mükafatlandırıldı
Gündəm
11:24 / 09.02.2022
1868
SSRİ-də hakimiyyət dəyişikliyi
zamanı yeni baş katiblər fəaliyyətlərini adətən kadr islahatları ilə
başlayıblar. Birincilərin ilk işi öz komandalarını formaşlaşdırmaqdan ibarət
olub.
Bu ənənə Stalin dövründən
başlayaraq Qorbaçov hakimiyyətinə qədər davam edib. Kadr məsələsində Yuri
Andropov daha sərt mövqe sərgiləyib, o, 15 aylıq hakimiyyəti dövründə 19
naziri, 37 vilayət partiya komitəsinin birinci katibini vəzifələrindən azad
edib. Amma sərt baş katib uzun illər Brejnevlə yaxın dostluq etmiş SSRİ mülki
aviasiya naziri Boris Buqayevə toxunmayıb. Sonralar hakimiyyətə gələn Çernenko
da, Qorbaçov da aviasiya nazirinin kürsüsünü laxlatmaq fikrində olmayıblar.
Sfera.az 17 il nazir kürsüsündə əyləşən
Boris Buqayevin fəaliyyəti və "toxunulmazlığı”nın səbəbləri haqda yazını təqdim edir.
Boris Buqayev 1923-cü ildə
Ukraynanın Uman şəhərində müəllim ailəsində anadan olub. Orta təhsilini başa vurduqdan sonra orta ixtisas pilot məktəbində
oxuyub. Daha sonra təhsilini Mülki Aviasiya Ali Məktəbində davam etdirib.
Sovet-alman müharibəsində Buqayev
Ukrayna partizan hərəkatının fəal üzvlərindən biri olub, müharibə illərində
göstərdiyi qəhrəmanlıq və şücaətlərə görə dəfələrlə mükafatlandırılıb.
Müharibədən sonra Buqayev "Vnukovo”
aeroportunda pilot-instruktor vəzifəsində işləyib. Bu ərəfədə o, ən uzun məsafəli
uçuşları həyata keçirib. 1957-ci ildə onu mülki aviasiyanın xüsusi təyinatlı dəstəsinə
komandir təyin ediblər. Dövlət və hökumət nümayəndələrinin uçuşlarını məhz o həyata
keçirib. Bu vəzifə Buqayevin gələcək vəzifə karyerasında böyük rol oynayıb. 9
fevral 1961-ci ildə baş verən hadisə isə onun həyatını bütövlükdə dəyişib.
Həmin gün sovet nümayəndə heyəti
Qvineya Respudlikasına səfər edərkən saat 14.23-də Aralıq dənizi üzərində, həmin
dövrdə müharibə vəziyyətində olan Əlcəzairin şimal hissəsindən 130 kilometr
aralıda, 8250 metr yüksəklikdə Fransa hərbi-hava qüvvələrinin hücumuna məruz
qalıb.
Brejnevin də içərisində olduğu
75708 nömrəli "İl-18” təyyarəsinin yaxınlığında qırıcılar görünüb. Brejnev əvvəlcə
elə düşünüb ki, fransızlar SSRİ nümayəndə heyətinin təhlükəsizliyi üçün onları
müşayiət edirlər və bunu böyük bir hörmət kimi qəbul edib. (Qeyd edək ki, həmin
ərəfədə müharibə vəziyyətində olan Əlcəzair Fransanın müstəmləkəsi olub və
yalnız 1962-ci ildə müstəqil dövlət kimi tanınıb). Amma qırıcılardan açılan atəşlərdən
sonra məlum olub ki, heç də Leonid İliçin düşündüyü kimi deyil. Təyyarənin
pilotu Boris Buqayev dərhal dispetçer məntəqələri ilə əlaqəyə girib, fransız və
ingilis dillərində hadisə ilə bağlı dispetçerə məlumat verib.
Sonralar həmin təhlükəli anları
Boris Buqayev belə xatırlayıb:
"Bu gözlənilməz bir hadisə idi. Adətən,
təyyarə hansı nöqtədən müşayiət olunacaqsa bu əvvəlcədən bildirilir. Qırıcılar ətrafımızda
görünəndə Brejnev dedi ki, burada heç bir pis məqsəd ola bilməz, bunu təhlükəsizliyimiz
üçün edirlər. Mən onun bu fikirlərinə qarşı çıxmadım. Amma dəqiq bilirdim ki,
heç bir təhlükəsizlikdən söhbət gedə bilməz. Mən dərhal rabitə əlaqəsinə
girdim, başa saldım ki, hava məkanındakı hərəkət istiqamətimiz əvvəlcədən qeydə
alınıb, yəni biz heç bir qanun pozuntusuna yol verməmişik. İki dəfə "Okey” deməklə
cavabı bitirdilər. Daha üç dəqiqə keçdi, qırıcılar hələ də ətrafımızda
dolaşırdılar və atəş açırdılar. Mən məcbur olub istiqamətin dəyişdirilməsi ilə
bağlı dispetçerə məlumat verdim və təyyarəni qırıcıların arasından çıxararaq təhlükəsiz
istiqamətə yönləndirdim...”
Bu hadisə sovet mətbuatında geniş
işıqlandırılıb, jurnalistlər Fransanın hərbi-hava qüvvələrini "bandit
uçuşlarının müəllifi” adlandırıblar. Xarici işlər naziri Andrey Qromıko nota
imzalayıb. SSRİ rəhbərliyi Moskvadakı səfirlikləri hadisəyə reaksiya verməyə
çağırıb. Fransanın Xarici İşlər Nazirliyi hadisə ilə bağlı təəssüf hissi
keçirdiklərini bildirib və öz ölkələrinin hərbi-hava qüvvələrində bu məsələnin
ciddi şəkildə araşdıracaqlarını, gühahkarları cəzalandıracaqlarını bildiriblər.
Bəli, bütün bu qalmaqal, baş vermiş
insident, gərginləşmiş münasibətlər Boris Buqayevin həyatına işıqlı bir yol
açıb. Qvineya səfərini unutmayan Brejnev hakimiyyətə gəldikdən sonra Boris
Buqayevi 1966-cı ildə mülki aviasiya nazirinin müavini, bir ildən sonra isə
birinci müavini təyin edib. 1970-ci ildə Boris Buqayev nazir kürsüsünə sahib
olub. Baş katib peşəkar pilotu SSRİ Mülki Aviasiya Nazirliyinə rəhbər gətirib,
ona aviasiya marşalı rütbəsini verib. Buqayev eyni zamanda Brejnevin şəxsi pilotu olub.
Zaman-zaman Brejnevlə Buqayevin
arasında sıx dostluq münasibətləri yaranıb. Baş katib dostuna qarşı səxavətini əsirgəməyib,
ona Moskvanın mərkəzində mənzil, Moslva ətrafında bağ evi hədiyyə edilib.
Bununla yanaşı Buqayev ən ali dövlət mükafatları ilə, o cümlədən iki dəfə
"Qızıl ulduz”, beş dəfə "Lenin” ordeni ilə təltif olunub. Buqayev həmçinin
8-11-ci çağırışlarda (1970-1989-cu illər) Azərbaycandan SSRİ Ali Sovetinə
deputat seçilib.
Buqayevin uğurlu karyerasında
Brejnevin böyük rolu olsa da, bu məsələdə onun peşəkarlığı da öz sözünü deyib.
Elə bu səbəbdən də Brejenevdən sonra nə Andropov, nə Çernenko, nə də Qorbaçov
Buqayevi vəzifəsindən azad etmək fikrinə düşməyiblər. O, 1987-ci ildə səhhəti
ilə bağlı könüllü olaraq nazir kürsüsünü təhvil verib.
İlham Cəmiloğlu
Sfera.az
