İsrail-İran müharibəsi daşları "yerindən tərpədə" bilər - Proqnoz

İsrailin İrana qarşı başlatdığı hava hücumları Orta Şərqdə diplomatik balansları dəyişib. ABŞ və digər dünya güclərinin bu toqquşmaya münasibəti, İranın cavab addımları, həmçinin nüvə təhlükəsi dünya ictimaiyyətində narahatlıq yaradıb. 

Sfera.az xəbər verir ki, nüfuzlu xarici media orqanlarının yayımladığı təhlillərə əsasən, hazırkı qarşıdurma yalnız regional deyil, qlobal böhran riskini də artırır.

İsrail Baş naziri Benyamin Netanyahu Bat Yam şəhərində etdiyi çıxışda münaqişəni “yaşam mübarizəsi” adlandıraraq, İran rejiminin zəif olduğunu və mövcud əməliyyatların rejimin devrilməsinə səbəb ola biləcəyini deyib.

ABŞ rəhbərliyi İsrailin hücumlarında birbaşa iştirak etmədiklərini bəyan etsə də, bölgədəki amerikalı hərbçilərin öncədən təxliyə olunması, Vaşinqtonun əməliyyatlardan xəbərdar olduğunu göstərir. Respublikaçı senator Lindsi Qraham isə ABŞ-nin zərurət yaranarsa, İsrailə hərbi dəstək verməli olduğunu bildirib.
Amerikanın “Washington Post” nəşri yazır ki, İsrailin yüksək rütbəli İran generallarını hədəf alması, ölkə daxilində İsrail kəşfiyyatının imkanlarını göstərir. İran isə İsrailin bu davranışlarına qarşı yetərli cavab verə bilmir. Bu vəziyyətdə İranın əlində qalan təsir vasitələrindən biri də Hörmüz boğazının bağlanması və ya Körfəz ölkələrindəki ABŞ obyektlərinə hücum ehtimalları var.

İsrailin əsas hədəfi İranın nüvə proqramını sıradan çıxarmaqdır. Təhlillərə görə, yalnız ABŞ-nin bunker dağıdıcı bombaları bu hədəfi reallaşdıra bilər. İranın isə nüvə silahların yayılmasının qarşısını alan müqavilədən çıxaraq yeraltı nüvə fəaliyyətlərini sürətləndirməsi ehtimal edilir.
İranın Hörmüz boğazını bağlaması və ya Yəməndəki Husi qüvvələrinin Qırmızı dənizdə gəmilərə hücumları vəziyyəti daha da gərginləşdirə bilər. Analitiklər artan neft qiymətlərinin Rusiya Prezidenti Vladimir Putin üçün iqtisadi fürsət yaratdığını qeyd edirlər. Artan enerji gəlirləri Putinin Ukrayna müharibəsini maliyyələşdirməsini asanlaşdıracaq.

İsrailin mülki infrastruktura zərbələr endirməsi İran daxilində su və elektrik çatışmazlığına, əhali arasında narazılığın artmasına səbəb ola bilər. Bu isə rejimə qarşı daxili etirazlara yol aça bilər. Lakin ekspertlər xəbərdarlıq edirlər: rejim devrilsə belə, İraq və Liviya nümunəsində olduğu kimi, ölkədə xaos və vətəndaş müharibəsi riski yaranacaq.

“New York Times” yazarı Tomas Fridman qeyd edir ki, münaqişənin ən real çıxış yolu danışıqlardır. Onun fikrincə, ABŞ Prezidenti Donald Tramp İranı yenidən nüvə danışıqları masasına əyləşdirməklə diplomatik yolla böhranın qarşısını ala bilər.

Ekspertlərin fikrincə, İsrail-İran müharibəsi artıq regionu deyil, bütün dünyanı təsiri altına alır. Qlobal enerji bazarları, beynəlxalq diplomatik münasibətlər və təhlükəsizlik balansı bu münaqişənin nəticələrindən asılı olacaq. Sülh yolu ilə diplomatik həll mümkün olmazsa, Orta Şərq uzunmüddətli və qeyri-müəyyən bir böhran dövrünə daxil ola bilər. 

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az