Londonda iqtisadi yaxınlaşma: ABŞ-Çin görüşü nikbinlik vəd edirmi?

İyunun 10-da ABŞ və Çin nümayəndə heyətləri Böyük Britaniyanın paytaxtı Londonda ticarət danışıqlarını davam etdirəcək. Görüşlərin əsas məqsədi tərəflər arasında iqtisadi gərginliyi azaltmaq və ticari münasibətləri normallaşdırmaqdır. Lakin danışıqlar uğursuz olacağı təqdirdə bunun Yaxın Şərq, xüsusilə də İranın neft ixracına qarşı yeni sanksiyalarla nəticələnə biləcəyi ehtimal olunur. Bu isə öz növbəsində qlobal enerji bazarında qiymətlərin artmasına səbəb ola bilər.

Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a açıqlama verən politoloq Əhəd Məmmədlinin sözlərinə görə, danışıqların məhz Londonda keçirilməsi təsadüfi deyil və bu, Qərbin Çinlə münasibətlərində yeni bir mərhələnin başlanğıcına işarədir:

“Bilirik ki, bu günlərdə mühüm danışıqlar Londonda keçirilir. Məsələ ondadır ki, artıq illərdir müxtəlif ekspertlər tərəfindən irəli sürülən bir ideya mövcuddur: Britaniya faktiki olaraq Çinlə qeyri-rəsmi müttəfiqdir. Bu, bir qədər paradoksal görünə bilər. Axı Britaniya rəsmi şəkildə NATO üzvü və kapitalist bir ölkədir, Çin isə kommunist ideologiyaya əsaslanan bir dövlətdir. Ancaq bu fərqliliklərə baxmayaraq, real siyasi və iqtisadi münasibətlər başqa cür formalaşır”.

Politoloq qeyd edib ki, geosiyasi səhnədə yeni tərəfdaşlıq zənciri formalaşır:

“Bugünkü dünya siyasətində artıq üçlü, hətta dördlü bir tərəfdaşlıqdan söz gedə bilər: Qərbdə Britaniya, cənubda Türkiyə, şərqdə Çin və bu sıralamaya Pakistan da əlavə oluna bilər. Azərbaycan isə məhz bu geosiyasi mühitdə fəaliyyət göstərir”.

Ə.Məmmədli Qarabağ müharibəsi dönəmində BP şirkətinin Azərbaycandakı rəhbərinin rəsmi təbrikini xatırladaraq bildirib ki, bu, Britaniyanın Azərbaycana dəstəyinin dolayı göstəricisi idi.

“Amerika rəsmi şəkildə Britaniyanın müttəfiqidir. Digər tərəfdən, Britaniya Çinə qarşı qeyri-rəsmi tərəfdaşlıq münasibətləri qurub. Artıq illərdir ki, Çinlə daha sıx iqtisadi əlaqələr saxlayır və bu münasibətlər bəlkə də ABŞ-dən daha irəlidir. Başqa sözlə, görünən tərəf Amerika olsa da, görünməyən, “buzdağının alt hissəsi” Çinlə olan yaxın tərəfdaşlıqdır”.

Ekspertin fikrincə, bu müzakirələrin məhz Londonda keçirilməsi bu qeyri-rəsmi ittifaqın təsdiqi kimi dəyərləndirilə bilər:

“Əgər məqsəd ticarət sülhü və ya qarşılıqlı razılaşma idisə, coğrafi baxımdan daha uyğun olan Yaponiyada, Cənubi Koreyada və ya Kanadada da görüşlər baş tuta bilərdi. Amma görünür, Çin üçün Britaniya daha etibarlı, balanslı və strateji tərəfdaşdır – hətta qeyri-rəsmi olsa belə”.

Danışıqların nəticələri ilə bağlı politoloq nikbindir:

“Düşünürəm ki, bu danışıqlar sülhlə nəticələnəcək. Amerika artıq Çinə qarşı ticarət müharibəsini rəsmi şəkildə elan etmişdi. Son aylarda hər iki tərəf müəyyən güzəştlərə gedib və tariflərdə endirimlər tətbiq edilib. Bu, onu göstərir ki, hər iki tərəf üçün qarşılıqlı iqtisadi sabitlik və əməkdaşlıq vacibdir”.

Bəs, Azərbaycan necə təsirlənə bilər?

Politoq Azərbaycanın mövqeyinə də toxunaraq bildirib ki, ölkəmizin dünya ticarətində payı nisbətən az olsa da, neft bazarındakı dəyişikliklərə qarşı həssasdır:

“Azərbaycan balaca ölkədir, amma Qarabağ müharibəsindən sonra regional və qlobal nüfuzu artıb. Azərbaycanın dünya ticarətində payı az olsa da, siyasi çəkisi artan bir ölkəyə çevrilib. Bu səbəbdən, qlobal iqtisadi proseslərin Azərbaycana birbaşa təsiri böyük olmasa da, dolayı təsirləri mümkündür. Məsələn, neft bazarındakı dəyişikliklər Azərbaycan iqtisadiyyatına təsir edə bilər”.

Bununla belə, ekspert əlavə edib ki, əgər ABŞ-Çin münasibətləri daha da kəskinləşərsə və sanksiyalar genişlənərsə, bunun enerji qiymətlərinə ciddi təsiri olacaq:

“Əgər ABŞ və Çin arasında sanksiyalar və ticari münaqişələr yenidən alovlanarsa, bu, qlobal iqtisadiyyata, xüsusən də enerji bazarına təsir göstərə bilər. Belə halda Azərbaycan da müəyyən təsirlərlə üzləşə bilər. Amma əsas zərbə dünya iqtisadiyyatında əsas pay sahiblərinə dəyəcək”.

Sonda ekspert vurğulayıb ki, zəngin ölkələrin iqtisadi stabilliyi həm də kasıb ölkələrin marağındadır:

“Kasıb ölkələr də maraqlıdır ki, zəngin ölkələr iflasa uğramasın, çünki onların sabitliyi ümumi iqtisadi “hovuz” üçün də vacibdir. Kasıb ölkələr bu hovuzda öz balaca paylarını qorumağa çalışırlar”.

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az