Rusiya və Ukrayna müharibəsinin üç ili geridə qaldı - Savaş başa çatacaqmı?

Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlamasından 3 il ötür. 

Sfera.az xatırladır ki, 2022-ci ilin fevralın 24-də Rusiya Ukraynaya qarşı hərbi əməliyyatlara başladı və bu ölkəyə bir neçə istiqamətdən hücum həyata keçirtdi. 

Müharibə Ukraynaya aid 2 zirehli texnikasını vurulması ilə start götürdü. Rusiya silahlı qüvvələri Ukraynaya məxsus 2 ədəd piyadaların döyüş maşınını (PYD) vurdu.Rəsmi Moskva iddia edirdi ki, rus hərbçiləri və sərhədçiləri təxribat-kəşfiyyat qrupunun Ukrayna ərazisindən Rusiya Federasiyasının dövlət sərhədini pozmasının qarşısını alıb.

Rusiyanın genişmiqyaslı işğalına başladığı üç il ərzində Ukrayna böyük ərazi itkilərinə məruz qalıb, lakin Qərb müttəfiqlərinin hərbi yardımı sayəsində bəzi əraziləri geri almağa nail olub. Müharibə nəticəsində milyonlarla ukraynalı didərgin düşüb, minlərlə insan həlak olub və ya yaralanıb. 

Müharibə başlayandan qısa müddət sonra Rusiya ordusu Kiyev vilayətinin çox hissəsini nəzarətə götürdü, paytaxt mühasirəyə alındı, Xarkov şəhərinin ətraf əraziləri işğal olundu və Ukrayna şərq torpaqlarının böyük hissəsini itirdi. İlk aylarda Rusiya ordusunun əməliyyatları uğurlu alındı və 2014-2015-ci illərdə işğal olunan ərazilərlə birgə nəzarətə götürülən sahə 145 min kvadrat kilometrə çatdı. 

Qərb ölkələrinin dəstəyi ilə Ukrayna özünü toparladı və işğal olunan ərazilərin bir hissəsini əzad etdi. Ötən müddətdə Ukrayna ordusu təxminən 30 min kvadrat kilometr ərazini, o cümlədən Kiyev vilayətini tamamilə, Xarkov vilyayətinin isə 95 faizini Rusiya ordusundən təmizlədi. 
Müharibənin üçüncü ilində ilk dəfə olaraq əməliyyatlar Ukrayna ərazisindən kənara çıxdı. Ukrayna ordusu 6 ay öncə Rusiyanın Kurs vilayətində əməliyyatlara başladı və təxminən 1200 kvadrat kilometr ərazini nəzarətə götürdü. 

Artıq müharibədə irəliləmələr dayanıb. Rusiya ordusu Ukraynanın 19,5 faiz (təxminən 115 min kvadrat kilometr) ərazini işğal altında saxlayır və tərəflərin heç biri ciddi irəliləmə əldə edə bilmir. 

Qeyd edək ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin kökü 2014-cü ilə gedib çıxır. Rusiya qüvvələri Kiyevdə baş verən Maydan inqilabının ardından hakimiyyətin dəyişməsini görərək qısa müddət sonra Krımı işğal etdi. Elə həmin il Rusiyanın dəstəklədiyi separatçılar Donbas bölgəsinin bir hissəsini də ələ keçirdilər və həmin ərazilər bu günə qədər Rusiyanın nəzarətindədir. 

Rusiya 2022-ci il fevralın 24-də genişmiqyaslı işğala başlayanda Ukraynanı 3 günə nəzarətə götürəcəyini bildirirdi. Lakin müharibənin gedişatı göstərdi ki, Rusiya bu niyyətini reallaşdırmağı bacarmadı. Ukrayna ordusu ciddi müqavimət göstərdi və genişmiqyaslı hücumun məqsədinə çatmasına imkan vermədi. Ukraynanın güclü müqavimət göstərməsində Qərbin dəstəyi mühüm rol oynadı. Son 3 ildə Ukrayna tərəfdən müharibəyə 350 milyard dollar xərclənib. Bunun 100 milyard dolları Ukraynanın öz vəsaiti, 100 milyard dolları ABŞ-nin ayırdığı vəsaitlər, 150 milyard dolları isə Avropadakı ölkələrin verdiyi vəsait olub. Müharibə Ukraynanın demoqrafik vəziyyətinə mənfi təsir göstərdi. BMT-nin 2024-cü ilin sonuna olan məlumatına görə, Avropada 6,3 milyona yaxın ukraynalı qaçqın yaşayır ki, onların 1,2 milyonu Almaniyada, 1 milyonu Polşada və 390 mini Çexiyadadır. BMT-nin son hesablamalarına görə, daha 1,2 milyon ukraynalı qaçqın Rusiyada yaşayır. 

Ukraynadakı müharibə zamanı 40 mindən çox dinc sakin həlak olub və ya yaralanıb ki, onların əksəriyyəti partlayıcı silahlardan ölüb. Ukraynanın itirdiyi əsgər sayı təxminən 46 min nəfər, yaralı sayı 390 mindir. 

Ukrayna mənbələri iddia edir ki, Rusiyanın itkiləri daha çoxdur. İddialara görə Rusiyanın 868 mindən çox əsgəri ya ölüb, ya da əlil olub. Rusiya bu döyüşlərdə 10 177 tankını, 21 157 zirehli döyüş maşınını, 370 döyüş təyyarəsini, 331 helikopterini, 29 hərbi gəmisini itirib. 

Müharibənin dördüncü ilində onun başa çatması, ən azından atəşkəsin əldə edilməsi ehtimalı böyükdür. ABŞ-də Donald Trampın yenidən hakimiyyətə gəlməsindən sonra müharibəyə münasibət dəyişib. Tramp administrasiyası müharibənin dayandırılmasında israrçı görünür. Rusiya ilə ABŞ-nin danışıqları müsbət nəticələnərsə, ətəşkəs əldə ediləcək və münaqişənin həlli qeyri-müəyyən müddətə təxirə salınacaq. 

Vasif