Dünyanın ən pis nüvə fəlakətləri arasında yaşamaq məntiqli həyat tərzi seçimi kimi görünməyə bilər, lakin Çernobıl itləri bunun üçün təkamül etmiş nümunədir.
 

Sfera.az bildirir ki, alimlər nüvə təcrid zonasında gəzən heyvanlarda digər itlərdən fərqli davranışlar formalaşdığını iddia edir.


Alimlər müəyyən ediblər ki, Ukrayna fəlakətinin təcrid zonasında yaşayan sahibsiz itlər digərlərindən fərqli DNT və davranışlar formalaşdırıblar.
 

1986-cı ilin aprelində nüvə fəlakəti baş verəndən bəri atom elektrik stansiyasının ətrafı insanlar tərəfindən kütləvi tərk edilib.
 

Lakin radioaktiv çirklənmə oradakı vəhşi təbiət populyasiyalarını məhv etsə də, bəzi heyvanlar sağ qalıb, çoxalmağa davam edib, o cümlədən bəziləri ev heyvanlarından törəmiş vəhşi itlər.
 

Komanda müəyyən edib ki, sahibsizlər vəhşi itlər canavar kimi dəstələr halında formalaşıblar, lakin qruplar bir-birinə yaxın yaşayır ki, bu davranış da evsiz heyvanlarda müşahidə olunmur.
 

İtlər 2017-ci ildən bəri Çernobıl İt Tədqiqat Təşəbbüsü tərəfindən izlənilir və layihə qrupu tərəfindən götürülmüş qan nümunələrinin yeni araşdırması heyvanların genetik olaraq digər itlərdən fərqli olduğunu göstərib.
 

İndi komanda mutasiyalardan hər hansı birinin onların radiasiya zonasında sağ qalmasına kömək edib-etmədiyini öyrənmək üçün yeni genetik xüsusiyyətləri öyrənməyi planlaşdırır.
 

Alimlər ümid edirlər ki, genetik kəşf insanlarda xərçəngin qarşısını almaq üçün fikirlər təqdim edə bilər.


Məməlilərin sərt radiasiya mühitində yaşamaq üçün necə təkamül keçirdiklərini kəşf etmək insanlarda xərçəngin qarşısının alınması və ya kosmosun ölümcül radioaktiv mühitində astronavtların qorunması ilə bağlı mühüm fikirlər gətirə bilər.
 

ABŞ Milli Sağlamlıq İnstitutunun (NIH) bir hissəsi olan Milli İnsan Genomu Tədqiqat İnstitutunun genetiki doktor Elaine Ostrander:

"Biz hələ bilmirik ki, genetik fərqlər itlərin başqa mühitdə sağ qalmasına imkan verə bilər. DNT-də birinə qarşı digər populyasiyanın sağ qalmasına kömək edən dəyişiklikləri axtarmaq tədqiqatın uzunmüddətli məqsədidir və hazırda bunun üzərində işləyirik”-deyib.

“Biz hesab edirik ki, bu, vacib bir təcrübədir, çünki bu dəyişikliklər aşkar edilərsə, xərçəngin erkən mərhələlərini başa düşmək üçün faydalı olacaq. Radiasiyaya məruz qalma ilə motivasiya olunan xəstəliklər üçün müalicələrdən istifadə etməyə kömək edəcək və həm təsadüfi, həm də təbii radiasiyaya məruz qalma zamanı
özümüzü daha yaxşı qoruya biləcəyimiz yolları təklif edəcək.

Məsələn, biz bilirik ki, kosmos yüksək radiasiya mühitidir və bu tədqiqatdan əldə edilən məlumatlar elm adamlarına kosmosda əhəmiyyətli vaxt keçirənlər üçün ideal qorunma formalaşdırmağa kömək edə bilər, çünki kosmosun tədqiqi genişlənməyə davam edir”-deyə bildirib.

Çernobıl faciəsi 1986-cı il aprelin 26-da AES-də dörd nömrəli reaktorun partlaması nəticəsində radioaktivliyin artmasına səbəb olmuş və bütün Avropaya yayılmışdır.

Kəskin radiasiya sindromundan iki nəfər dərhal, növbəti günlərdə isə 29 nəfər ölüb. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının təxminlərinə görə daha 4,000 nəfər radiasiya nəticəsində ölüb.

Bir çox qadın da radiasiya zəhərlənməsindən təsirlənəcəyindən qorxaraq körpələrini abort etdirib.

Təxminən 300,000 insan evlərindən təxliyə edilib və bundan sonra ərazinin ətrafında 1,000 kvadrat millik təcrid zonası yaradılıb.

Bununla belə, son illərdə tədqiqatçılar torpaqların insanların üzünə bağlanmasının vəhşi təbiətin çiçəklənməsinə imkan verdiyini, bu ərazinin indi vaşaq, bizon, qonur ayı, canavar, qaban və maral, eləcə də 60 nadir bitki növünün sığınacağı olduğunu aşkar ediblər.

Çernobıl Təcrid Zonası hazırda Avropada üçüncü ən böyük təbiət qoruğunu təmsil edir və tez-tez yenidən qurulmada təsadüfi təcrübə hesab olunur.

Əvvəlki tədqiqatlar göstərib ki, radiasiyaya məruz qalma bitkilər arasında genetik mutasiya sürətini artırır, bəzi növlər onları radiasiya zədələrinə daha davamlı edən və DNT-lərini qoruyan yeni kimya inkişaf etdirir.

Elm adamları bildirir ki, erkən bitkilər təkamül edən keçmişdə Yerdəki təbii radiasiya səviyyələri indikindən qat-qat yüksək olub, buna görə də növlər sağ qalmaq üçün hərəkətsiz xüsusiyyətləri işə sala bilər.

Ancaq eyni qoruyucu uyğunlaşmaların daha böyük heyvanlarda görülüb-görülməyəcəyi məlum deyil.

Yeni araşdırma, təcrid zonasında yaşayan və nə qədər radiasiyaya məruz qaldıqlarından asılı olaraq fərqli genetik quruluşa malik 302 sərbəst gəzən it üzərində aparılıb.

Alimlər komandası indi itlərin sağ qalmasına kömək edib-etmədiklərini öyrənmək üçün genetik dəyişiklikləri öyrənməyi planlaşdırır.

(Araşdırma nəticələri "Science Advances" jurnalında dərc olunub).

Aysel

Sfera.az