Uşaq və gənclərin inkişafı istənilən cəmiyyətin gələcəyinin təminatıdır. Onların fiziki və mənəvi sağlamlığı həm fərdi xoşbəxtlik, həm də sosial rifah baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Uşaqlıq və gənclik dövrü insan həyatının ən həssas və formalaşdırıcı mərhələləridir. Bu dövrlərdə düzgün tərbiyə, sağlam həyat tərzi, sosial mühit və ailə dəstəyi uşağın sağlam və balanslı böyüməsində əsas rol oynayır.

Sfera.az xəbər verir ki, fiziki inkişaf dedikdə uşağın və gəncin orqanizminin sağlam böyüməsi, əzələ və sümük sisteminin möhkəmlənməsi, hərəkət qabiliyyətinin yaxşılaşması, ümumi sağlamlıq göstəricilərinin normal səviyyədə olması nəzərdə tutulur. Bu sahədə düzgün qidalanma, müntəzəm fiziki hərəkət, idman, gigiyenik vərdişlərin öyrədilməsi böyük əhəmiyyət daşıyır. Hər yaş dövrünün özünəməxsus inkişaf xüsusiyyətləri var. Məsələn, erkən yaşlarda kiçik işlərin inkişafı, məktəb dövründə isə dözümlülük və çevikliyin artırılması önəmlidir. Gənclik dövründə isə bədən quruluşu sürətlə dəyişir, hormon balansı dəyişir, bu isə psixoloji vəziyyətə də təsir edir. Ona görə bu dövrdə idmanın, aktiv həyat tərzinin rolu danılmazdır.

Bununla yanaşı, mənəvi inkişaf da az əhəmiyyət kəsb etmir. Mənəvi inkişaf dedikdə uşağın və gəncin dəyərlər sisteminin formalaşması, şəxsiyyət kimi özünü dərk etməsi, sosial münasibətləri düzgün qurması, empatiya hissi, vicdan, ədalət, məsuliyyət və s. kimi keyfiyyətlərin inkişafı başa düşülür. Ailə bu prosesdə əsas rolu oynayır. Uşaq ilk dəyərləri ailədən alır. Valideynlərin davranışı, ünsiyyət tərzi, bir-birilərinə münasibəti, uşağa göstərdikləri sevgi və diqqət onun mənəvi dünyasını formalaşdırır.

Təhsil müəssisələri, müəllimlər və ümumilikdə cəmiyyət də bu prosesin mühüm iştirakçılarıdır. Məktəblərdə yalnız dərs proqramı deyil, həm də mənəvi tərbiyəyə yönəlik tədbirlər, məsələn vətənpərvərlik, əxlaq, dostluq, dürüstlük, əməksevərlik kimi mövzular ön planda tutulmalıdır. Uşaq və gənclərin ədəbiyyat, musiqi, incəsənət, idman kimi sahələrə cəlb olunması onların həm estetik zövqünün, həm də mənəvi zənginliyinin inkişafına xidmət edir.

Texnologiyanın inkişafı, internetin geniş yayılması həm müsbət, həm də mənfi təsirlər yaradır. İnformasiya bolluğu uşaqların dünyagörüşünü genişləndirsə də, nəzarətsiz istifadə onların psixikasına zərər verə, yanlış davranış modellərinin yaranmasına səbəb ola bilər. Valideynlər və müəllimlər bu sahədə maarifləndirici işlər aparmalı, uşaqlara təhlükəsiz internet istifadəsi qaydalarını öyrətməlidirlər.

Psixoloji sağlamlıq da həm fiziki, həm də mənəvi inkişafın ayrılmaz hissəsidir. Uşaqların və gənclərin streslə mübarizə bacarıqları, özünə inamı, sosial ünsiyyət bacarıqları inkişaf etdirilməlidir. Psixoloq, müəllim və valideynlər birlikdə işləyərək uşaqların fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almalı, onlara zəruri dəstəyi göstərməlidirlər. İdmanın rolu xüsusilə vurğulanmalıdır. İdman yalnız fiziki sağlamlığı gücləndirmir, həm də intizam, liderlik, əməkdaşlıq, özünəinam kimi mühüm sosial-psixoloji keyfiyyətləri inkişaf etdirir. Komanda oyunları gənclərin sosiallaşmasına, ünsiyyət bacarıqlarının artmasına şərait yaradır. Fərdi idman növləri isə məsuliyyət və özünə hörmət hissini gücləndirir.

Eyni zamanda, uşaqların və gənclərin istedadlarının üzə çıxarılması üçün şərait yaradılmalıdır. İstedadın vaxtında kəşf olunması və inkişafı onların gələcəkdə peşə seçimində, həyata baxışlarında mühüm rol oynayır. Hər bir uşaq öz potensialını reallaşdırmağa layiqdir. Buna görə məktəblərdə, mədəniyyət evlərində, idman klublarında müxtəlif istiqamətli dərnəklərin fəaliyyəti təşviq edilməlidir.

Unutmaq olmaz ki, uşaqların və gənclərin inkişafına sərf olunan hər bir zəhmət gələcək üçün qoyulmuş ən dəyərli sərmayədir. Sağlam bədən, sağlam düşüncə, düzgün dəyərlər sistemi yetişən gəncləri daha uğurlu, əmin addımlarla həyata hazır edir. Bu, təkcə fərdi deyil, eyni zamanda milli təhlükəsizlik, iqtisadi inkişaf və cəmiyyətin rifahı üçün də böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ona görə hər kəs – ailə, müəllim, dövlət qurumları, ictimai təşkilatlar bu prosesə töhfə verməlidir ki, gələcəyimiz sağlam, savadlı, mənəvi baxımdan zəngin gənclərin əllərində olsun.

Mövzu: Uşaq və gənclərin fiziki və mənəvi inkişafı
Qeyd: Bu yazı Medianın İnkişafı Agentliyinin dəstəyi ilə hazırlanıb

Fidan Hacızadə
Sfera.az

Uşaqların inkişafında cəmiyyətin rolu - ARAŞDIRMA