Küllərindən doğulan Ağdam - FOTOREPORTAJ
Ağdam – bir zamanlar erməni vandalizmi nəticəsində xarabalığa çevrilmiş bu şəhər bu gün dirçəlişin, yenidən doğuluşun timsalına çevrilib.
Sfera.az-ın əməkdaşı Kərbəlayi Səfi xan Qarabağinin tikdirdiyi qədim Ağdam Cümə məscidində olub və həm dini, həm də mədəni irsin bərpasına şahidlik edib.
Qeyd edək ki, sözügedən məscid 1868–1870-ci illərdə memar Kərbəlayi Səfi xan Qarabaği tərəfindən tikilib.
Qarabağ memarlıq məktəbinin ən parlaq nümunələrindən biri olan bu tikili ikiminarlı məscidlər qrupuna aiddir. Məscidin iki minarəsi Azərbaycan memarlığında nadir hallarda rast gəlinən simmetrik şəkildə ucaldılmış və üzərində ərəb əlifbası ilə Quran ayələri işlənib.
Bu xüsusiyyətlər məscidə həm estetik, həm də ruhani baxımdan böyük dəyər qazandırır. 1993-cü ildə Ağdam şəhəri erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildikdən sonra Cümə məscidi ciddi şəkildə zərər gördü. Məscid uzun illər boyunca baxımsız vəziyyətdə qaldı, hətta təhqiredici məqsədlərlə istifadə edildiyi də müşahidə edildi.
Lakin 2020-ci ildə torpaqların azad olunması ilə məscidin də taleyində dönüş baş verdi. 2022-2024-cü illər ərzində Heydər Əliyev Fondu tərəfindən əsaslı şəkildə bərpa edilən Ağdam Cümə məscidi artıq əvvəlki ruhuna qovuşub.
Məscidin həyətində yerləşdirilmiş memorial lövhədə bu layihənin əhəmiyyəti qeyd olunur. Fondun təşəbbüsü ilə aparılan bərpa işləri təkcə daş divarların yox, illərlə susmuş azan səslərinin, dua oxunuşlarının da qayıdışı deməkdir.
Ağdam şəhərinin ən mühüm tarixi-memarlıq nümunələrindən biri də İmarət Kompleksidir. Kompleks təkcə dini deyil, həm də ictimai və siyasi baxımdan bölgənin kimliyini əks etdirən məkandır.
Qarabağ xanlığının varisi olan nəsillərin dəfn olunduğu bu ərazi, eyni zamanda Ağdamın və ümumilikdə Qarabağın mənəvi simvoludur. Kompleksin ən diqqətçəkən hissələrindən biri məşhur şairə və xeyriyyəçi Xurşidbanu Natəvanın qəbirüstü abidəsidir.
XIX əsr Azərbaycan poeziyasının görkəmli nümayəndəsi olan Natəvan həm də Qarabağ xanlığının son xanının qızı idi. Onun məzarı uzun illər baxımsız vəziyyətdə qalsa da, işğaldan sonra bərpa edilərək ziyarətə açıq hala gətirilib. Abidənin önündə həm azərbaycan, həm də ingilis dilində məlumat lövhəsi yerləşdirilib, burada Natəvanın həyatı və fəaliyyəti haqqında ətraflı məlumat verilir. Bu gün Ağdamda baş verənlər sadəcə şəhərin infrastrukturunun qurulması deyil.
Bu, xalqın ruhunun yenidən doğulması, tarixlə barış, inamla gələcəyə addımlamasıdır. Cümə məscidi və Ağdam İmarət Kompleksi bu dirçəlişin iki əsas sütunudur. Bura gələn insanlar təkcə dua etmək üçün deyil, həm də tarixlə üz-üzə dayanmaq, yaddaşlarını yeniləmək və gələcəyə ümidlə baxmaq üçün məscidi ziyarət edirlər.
Bəsti Rəfizadə
Fotolar: Anar Bayramlı
