Bir axşam restoranda oturmuşam. Hesab gəlir. Üstündə “servis haqqı” yazılıb. Ödəyirəm. Gülümsəyib deyirəm:

– “Çayvoy” rəsmiləşib”

Ofisiant da sakitcə gülümsəyir. Sonra yavaşca, az qala utanaraq deyir:

– Çox sağ olun, amma... bu bizə çatmır.

Elə bil cibimdən deyil, içimdən nəsə düşür. “Bizə çatmır”... Bu cümlə əlimdəki pulu da, niyyətimi də, məntiqimi də havada, boşluqda buraxır.

Bənzər cümləni bir neçə gün sonra bir taksi sürücüsündən eşitdim. Onlayn qaydada ödəniş edirəm, üstəlik 1 manat da "bəxşiş" əlavə edirəm. Ekrana baxır, “o bizə gəlmir, şirkətə gedir” deyir. Gözünü yoldan çəkmədən, başını bir az yana çevirir. Mənə baxmır. Bəlkə də çoxdan bu vəziyyətlə barışıb – amma içində bir ümid də qalmayıb ki, nəsə dəyişəcək. Üzündə təəssüf var, maşından tez düşməyimi istəyir sanki. Nə də olsa, “qazancsız müştəriyəm”.

Paket gətirən kuryerə də eyni niyyətlə onlayn şəkildə artıq pul ödədiyimiz olur. Cavab da dəyişmir: “Sistemə gedir, mən almıram”.

Sən düşünürsən ki, insanlara dəyər verirsən, zəhmətə minnətdarlıq göstərirsən. Amma nəticədə nə onlar razı qalır, nə də sən...

Maraqlıdır, nə üçün veririk biz bu pulu?

Əksər sistemlərdə "təşəkkür" deyə verdiyin pul şirkətə gedir, əməyə yox. Sanki ödədiyin pul suda itir, xidmətin qarşılığı hardasa başqa mədəyə düşür.

Onlayn ödənişin rahatlığı, izlənə bilənliyi, şəffaflığı danılmazdır. Bəzən məhz bu sistem sayəsində qayda yaranır, sui-istifadə azalır. Amma...

Əslində burada söhbət təkcə bir neçə manatlıq xidmət haqqından getmir. Burada səssiz və geniş ədalətsizlik hissi var. Sanki nə qədər minnətdar olmaq istəsən də, kiməsə birbaşa təşəkkür edə bilmirsən.

Nə qədər insan təkcə maaşla yaşamağa məcburdur – çünki təşəkkür almaq da qadağandır.

Sanki insan insana təşəkkür edə bilmir artıq. Nə etsən də, aradakı hiss – sistemə düşüb yoxa çıxır. Bəxşiş bir simvoldur. Pulun özü yox, niyyətin ölçüsüdür. Amma sən bu niyyəti bir növ poçtla göndərirsən və göndərdiyin ünvanda artıq heç kim yaşamır.

Məsələ pul deyil... Məsələ budur ki, bir təşəkkür, bir etiraf belə, sahibinə çatmırsa – biz niyə bu qədər danışırıq, niyə paylaşırıq?

Xidmət göstərənlə xidmət alan arasında gözəgörünməz bir körpü olurdu. İndi o körpü serverə bağlanıb. Təşəkkür də, hörmət də sistemə “login” olmaqla başlayır – və orada qalır.

Bu gün insanlar “çox sağ ol” deməyə çalışır. Amma o “çox sağ ol” da robot səsi ilə çıxır – tətbiqin ekranından. Qapı bağlanır. Adam gedir. Təşəkkür isə... havada qalır.

Məni narahat edən budur: Bəlkə elə bu sistem bizim də təşəkkür etməyi unutmağımıza xidmət edir? Əgər təşəkkür heç kimə çatmırsa, bir gün biz onu adi qaydada deməyi də yaddan çıxaracağıq...

Amma siz yenə də təşəkkür edin - bəlkə çatar...

Əzizə Zeynal

Niyə bizdə "çatmır"?