Son dövrlərdə yeniyetmələr arasında zorakılıq və cinayətə meyillilik hallarının artması müşahidə edilir. Hər gün buna dair bir neçə məlumata rast gəlinir. Belə hallar ictimaiyyətdə ciddi narahatlıq doğurur. Sosial şəbəkələrdə yayılan görüntülər, məktəblərdə və ictimai yerlərdə baş verən zorakı hadisələr bu problemi daha da aktuallaşdırır.

Bəs, bu cür davranışların arxasında hansı amillər dayanır? Niyə son dövrlərdə belə arzuedilməz davranışlara tez-tez rast gəlirik?

Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a açıqlama verən psixoloq Nizami Orucov bu halların kökündə duran əsas faktorları açıqlayıb.

Psixoloq bildirib ki, yeniyetməlik dövrü insan həyatının ən mürəkkəb və həssas mərhələlərindən biridir. Onun sözlərinə görə, bu dövrdə gənclər şəxsiyyətlərini formalaşdırmaq, özlərini cəmiyyətə sübut etmək və qəbul olunmaq üçün müxtəlif yollar axtarırlar. Psixoloq dedi ki, onların bəziləri bu axtarış prosesində yanlış davranış modellərinə, zorakılığa və aqressivliyə meyl edə bilirlər:

“Yeniyetmələrdə zorakılığa marağın yaranmasının əsas psixoloji səbəbləri arasında empati çatışmazlığı, emosional diqqət və sevgi boşluğu, travmatik yaşantılar, həmçinin özünü sübut etmək ehtiyacı dayanır. Bəzən zorakılıq yeniyetmələrə güc və hörmət rəmzi kimi görünə bilər”.

Psixoloq qeyd etdi ki, ailənin yeniyetmənin davranışlarında formalaşdırıcı və yönləndirici təsiri danılmazdır. Sevgi dolu və anlayışlı ailə mühitinin gəncin sağlam psixoloji inkişafını dəstəklədiyini söyləyən N.Orucov valideyn nəzarətinin zəif olması, laqeydlik, yaxud həddindən artıq sərt və cəza yönümlü tərbiyə üsullarının zorakı davranış riskini artırdığını vurğuladı:

"Ailədə mütəmadi ünsiyyət, uşağın emosional ehtiyaclarının qarşılanması və ona dəyər verilməsi zorakılığa meyilli davranışların qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Son illərdə sosial mediada zorakılıq və aqressiya tərkibli paylaşımların artması da yeniyetmələr üçün mənfi təsir mənbəyinə çevrilib. Zorakı videolar, oyunlar və təbliğat xarakterli materiallar empati hissini zəiflədir, duyğusallaşma yaradır və zorakılığı normallaşdırır. Gənclər bu cür kontentləri izlədikcə, onların psixoloji sərhədləri bulanıqlaşır. Normativ davranışlar pozulur, zorakı davranış qəhrəmanlıq və ya yaxşı bir şey kimi görünməyə başlayır”.

Bəs, valideynlər nə zaman müdaxilə etməlidirlər?

N.Orucov xəbərdarlıq edir ki, yeniyetmələrdə zorakı meyllərin ilkin əlamətlərini vaxtında dəyərləndirmək vacibdir:

"Əsəbilik, empati çatışmazlığı, heyvanlara və insanlara qarşı qəddarlıq, zorakı filmlərə və oyunlara həddindən artıq maraq, aqressiv çevrəyə qoşulmaq valideynlər üçün siqnal olmalıdır. Bu hallarda valideynlər ilk növbədə övladları ilə sakit, mühakiməsiz və anlayışlı ünsiyyət qurmağa çalışmalı, problemin səbəbini dərinlikdə araşdırmalı və ehtiyac olduqda psixoloq dəstəyinə müraciət etməlidirlər.

Yeniyetmələrdə zorakı davranışların artmasının qarşısını almaq üçün cəmiyyət, məktəb və ailə birlikdə hərəkət etməlidir. Valideynlər övladlarını anlamağa çalışmalı, onların psixoloji ehtiyaclarına zamanında cavab verməli və onları doğru davranış modelləri ilə tanış etməlidirlər. Əks halda, gələcək nəsillərdə zorakılığın normallaşması və yayılması qaçınılmaz ola bilər”.

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az

Yeniyetmələrdə zorakılığa meyillilik artır: "Bunlar valideynlər üçün siqnal olmalıdır"