Dünyaca məşhur "Decanter" jurnalında Azərbaycan və şərabçılıq ənənəsi haqqında geniş məqalə hazırlanıb.

Sfera.az həmin yazını təqdim edir.

Azərbaycan çox ucqar bir yerdir. Etiraf edim ki, onun paytaxtı Bakı “Formula 1” yarışlarına ev sahibliyi edənə qədər Avropanın son dayanacağı olması haqqında çox az şey bilirdim.

Məndə bir az ziyarətdən bəhs edərkən maraqlı reaksiyalar vermək xüsusiyyəti var. İlk dəfə Azərbaycandan salam göndərəndə bacım zarafat etdiyimi zənn etdi. 6 ildir Londonlu ilə evli olan azərbaycanlı qadın mənə dedi ki, həyat yoldaşı hələ də ölkənin harada olduğunu bilmir.

Qara və Xəzər dənizləri arasında yerləşən Azərbaycan Avropa ilə birbaşa əlaqəlidir.

Avropa Şurası kimi qurumlarda iştirak edir və müxtəlif Avropa idman yarışları burada keçirilir: Bu yolla o, Cənubi Qafqaz regionunda, yəni Transqafqazda Şərqi Avropa və Qərbi Asiyanın kəsişməsində yerləşən coğrafi mövqeyinə baxmayaraq, Avropa ilə əlaqələrini gücləndirir. 10 milyonluq əhalisinin təxminən üç milyonu Xəzər dənizinin sahilində yerləşən kosmopolit paytaxt Bakıda yaşayır. İqtisadiyyatı neft və qaza əsaslanır və yeraltı ehtiyatlarından sızan təbii qaz emissiyalarından sonra ölkə tarixən “Odlar Yurdu” kimi tanınır.

Alman təsiri

Təxminən 38° və 42° arasında yerləşən Azərbaycan Yunanıstan, İtaliyanın cənubu və İspaniya ilə oxşar enlikdə və şimal yarımkürəsinin şərab istehsal edən zonasında yerləşir. Bununla belə, indiki Azərbaycan ərazisində minilliklər boyu üzüm becərilməsinə və şərab istehsalına baxmayaraq, ölkədə ümumilikdə dünyanın tarixi “şərab beşiyi” kimi qəbul edilən zonanı işğal edən qonşu Ermənistan və Gürcüstanın iddia etdiyi kimi tarixi şərab irsi yoxdur.

Azərbaycanda "Müasir" şərab istehsalı 1810-cu illərin sonlarında Vürtemberqdən alman köçkünlərinin gəlişi ilə yaranmışdır. Yeni müstəmləkəçilər əsasən kənd təsərrüfatına, xüsusən də üzümçülüyə, əsasən öz istehlakları üçün üzüm bağları salmağa və şərab istehsalına diqqət yetirirdilər.

İki alman ailəsi, Hummels və Vohrerlər Azərbaycanda şərabçılığın inkişafının mərkəzinə çevrildilər; 1860-cı ildə Göygöl Şərab Zavodunu, ölkənin ilk iri miqyaslı şərab zavodunun əsasını qoyan böyük üzüm təsərrüfatını qurub.

Deyilənə görə, o vaxtlar almanlar üzüm bağlarının cəmi 6%-nə sahib olsalar da, Vohrer və Hummel qardaşları Qafqazın bütün şərab istehsalının 58%-ni təşkil edirdilər. Demək olar ki, hamısı Rusiya imperiyasını şərab və brendi ilə təmin edirdi. İmperatorluğun dağılmasından sonra Azərbaycan Sovet İttifaqına Qarabağ bölgəsindən Bayan Şirədən və digər yerli növlərdən hazırlanmış Port tipli möhkəmləndirilmiş şərab olan Ağdam şərabı verdi.

1984-cü ildə şərab sənayesinin zirvəsində 275.000 hektardan çox üzüm bağı var idi, təxminən 180 şərab zavodu iki milyon tondan çox üzüm istehsal edirdi. Sovet lideri Mixail Qorbaçovun 1985-ci ildə alkoqolizmlə mübarizəsi bütün bunlara çox vəsait ayırmışdı.

Belə ki, 1989-cu ilə qədər 130.000 hektardan çox üzüm bağı məhv edilmiş, 2012-ci ilə qədər isə cəmi 16.000 hektar üzüm bağı qalmışdır, bunların hamısı isə hələ də istifadə olunmur.

Bununla belə, üzüm bağları tədricən bərpa olunur və 2018-ci ilin mayında Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın şərabçılıq sənayesinin səkkiz illik inkişaf proqramını təsdiqləyib.

Ermənistan və Gürcüstan “qürurlu” qədim şərabçılıq irsi ilə öyünürlərsə, Azərbaycan öz tarixən ona yad olan ənənıni öz üstünlüyünə çevirib.
2000-ci illərdən etibarən geniş miqyaslı şərab istehsalı müəssisələrinin yayılması, əsasən, fransız üzüm sortlarına yönəlmişdir. Yerli istehlakçılar Fransaya zərif şərabın mərkəzi kimi baxırlar, ona görə də bu, məhdud nüfuza malik yerli növlərdən hazırlanmış şərablardan daha asan satışdır. Ermənistanla sərhəddə yerləşən Qarabağ bölgəsi istisna olmaqla, Azərbaycanda elə də çox yerli çeşidlər təklif edilmir. Bununla belə, aromatik, ləzzətli ağ Bayan Şira, ədviyyatlı və tünd giləmeyvəli Mədrəsə, zəngin, Xindoqnidə kimliyini əsas götürdüyü üç üzüm növü var. Digər yerli üzümlərə ağ Arna-Grna və Meleyi, qırmızı Şirvanşahı və Qara İnnabı daxildir.
Azərbaycan şərabının dirçəlişi Şirvanın mənzərəli, isti, yüksək dağlıq ərazilərində və Qafqaz dağətəyi rayonlarında, Gəncə-Qazaxda, məşhur Alazanı vadisinin Azərbaycan hissəsində (buraya Balakən, Qax, Şəki, Oğuz daxildir), Qarabağ, Arran və Naxçıvanda, eləcə də Bakı və dəniz sahillərində yerləşir.
Ənənəvi olaraq əsasən Rusiyaya ixrac üçün hazırlanan Azərbaycan şərabına Fransa, İtaliya, Gürcüstan və Moldova şərabçılarının əhəmiyyətli töhfəsi ilə bu yaxınlarda layiq olduğu dəyər verilib. Friulidə yerləşən “Vivai Cooperativi Rauscedo” üzüm bağı Azərbaycan şərabçılıq sənayesinin modernləşdirilməsində iştirak edib və hazırda geniş əkilməsi üçün yerli Azərbaycan üzüm sortlarının lazımi qaydada təmizlənmiş və sağlam klonlarını hazırlamaqla məşğuldur.

Viktor Bankov Bayan Şira, Xindoqni və Şardonnay və digərləri ilə birlikdə ləzzətli Mədrəsə meysərisi hazırlayır.

Chabiant italyan şərabçısı Marco Catelani təzə, zərif üslublar hazırlamaq üçün yerli və gürcü sortlarından istifadə edir. Meysari əsasən yerli və Rhone sortlarına diqqət yetirir. “Savalan” Böyük şərab zavodu “Vivai Cooperativi Rauscedo” ilə birlikdə ağ və qırmızılara eyni dərəcədə diqqət yetirməklə yerli sortları əkmək üçün işləyir.

Ən maraqlısı isə Xəzər dənizinə yaxın Xaçmaz rayonunda yerləşən “FA Valley” butik şərab zavodudur. Burada damar cərrahı Fərhad Ağayev və qardaşı Fərid sırf italyan üzüm sortlarından müstəsna şərablar hazırlayırlar. Əgər Azərbaycan vaxtında daha çox belə kustar şərab istehsal edərsə və “FA Valley” kimi müəssisələr və adları sadalanan böyük konsernilər arasında davamlı tarazlığa nail olarsa, Cənubi Qafqaz şərabının qızıl üçbucağında öz yerini tutacaq.

Tərcümə etdi: Xanım

Dünyaca məşhur jurnalda Azərbaycan və şərabçılıq ənənəsi haqqında geniş məqalə