28 Aprel - Ümumdünya Əməyin Mühafizəsi Günüdür
Hər il 28 Aprel dünyada Ümumdünya Əməyin və Sağlamlığın Mühafizəsi Günü kimi qeyd olunur. Bu günün əsas məqsədi – iş yerlərində əmək təhlükəsizliyinə, sağlam iş şəraitinin yaradılmasına və əmək prosesində baş verən bədbəxt hadisələrin qarşısının alınmasına diqqət çəkməkdir. Əmək və sağlamlığın mühafizəsi yalnız işçilərin hüquqlarını qorumaqla kifayətlənmir, həm də cəmiyyətin dayanıqlı inkişafında mühüm rol oynayır.
Sfera.az bildirir ki, 28 Aprelin Ümumdünya Əməyin və Sağlamlığın Mühafizəsi Günü kimi tanınması Beynəlxalq Əmək Təşkilatının (ILO) təşəbbüsü ilə baş tutub. Bu günün qeyd olunması ideyası ilk dəfə 1996-cı ildə Kanada və ABŞ-də başlayan "Ölən İşçiləri Anım Günü"ndən (Workers' Memorial Day) qaynaqlanır. Rəsmi olaraq isə 2003-cü ildən etibarən BƏT tərəfindən beynəlxalq səviyyədə tanınıb.
Bu gün işçi həyatının qorunmasının vacibliyini vurğulayır və hökumətləri, işəgötürənləri, işçiləri təhlükəsiz və sağlam iş mühitinin yaradılması üçün tədbirlər görməyə çağırır.
Əmək və sağlamlığın mühafizəsi tədbirləri işçilərin həyat və sağlamlığını qorumaqla yanaşı, iqtisadi səmərəliliyi də artırır. Təhlükəsiz iş mühiti istehsalın artması və məhsuldarlığın yüksəlməsi,işçi motivasiyasının və məmnuniyyətinin artması, tibbi xərclərin və kompensasiya ödənişlərinin azalması, işçi dövriyyəsinin azalması və təcrübəli kadrların saxlanması kimi üstünlükləri təmin edir. Bu tədbirlər sayəsində müəssisələr daha dayanıqlı və rəqabətə davamlı olur.
Əmək və sağlamlıq sahəsində aparılan beynəlxalq tədqiqatlar göstərir ki, dünyada hələ də iş yerində ölüm halları və əmək zədələnmələri ciddi problemdir. Son statistik məlumatlara əsasən, hər il dünyada təxminən 2.9 milyon insan işlə bağlı səbəblərdən həyatını itirir. Təxminən 395 milyon işçi müxtəlif peşə xəstəlikləri və zədələrlə qarşılaşır. Əmək mühitində baş verən qəzalar dünya üzrə ümumi iqtisadi itkilərin təxminən 4%-ni təşkil edir.
Ən çox riskə məruz qalan sahələr tikinti, mədənçilik, kənd təsərrüfatı və səhiyyə sahələridir.
Ən son BƏT hesabatına görə, xüsusən də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə işçilər arasında təhlükəsizlik standartlarına riayət olunmaması səbəbindən ölüm və zədələnmə halları daha yüksəkdir.
Azərbaycan Respublikasında işçilərin sağlam və təhlükəsiz əmək şəraiti ilə təmin olunması dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərindən biridir. Əmək Məcəlləsi və "İstehsalatda Əməyin Mühafizəsi haqqında" Qanun bu sahəni tənzimləyir. Son illər ərzində Dövlət Əmək Müfəttişliyi tərəfindən iş yerlərində əmək təhlükəsizliyi yoxlamaları aparılır, müəssisələrdə əmək mühafizəsi üzrə ixtisaslı mütəxəssislərin olması tələb olunur, risk qiymətləndirməsi və qabaqlayıcı tədbirlərin görülməsi təşviq edilir. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin açıqlamalarına görə, son 5 ildə Azərbaycanda istehsalat qəzalarının sayında azalma qeydə alınıb.
Aşağıdakı qrafik bu dinamikanı aydın şəkildə əks etdirir:
Statistikaya əsasən, 2020-ci ildən 2024-cü ilə qədər istehsalat qəzalarının sayı 30%-dən çox azalıb. Ən çox azalma 2022-2024-cü illər arasında müşahidə olunub. Təkmilləşdirilmiş nəzarət mexanizmləri, risklərin qiymətləndirilməsi və maarifləndirici tədbirlər bu azalmaya təsir göstərib. Bu müsbət tendensiya göstərir ki, təhlükəsizlik və sağlamlıq sahəsində atılan addımlar öz nəticəsini verir, lakin hələ də bu sahədə tam məmnunluq üçün davamlı iş aparılmalıdır.
Bu il BƏT tərəfindən seçilən rəsmi mövzu "Əmək mühitində iqlim dəyişikliyinin təsirlərinin azaldılması"dır. Belə ki, qlobal iqlim dəyişikliyi əmək və sağlamlıq sahəsinə də təsir göstərir: ekstremal hava hadisələri, temperaturun yüksəlməsi və hava keyfiyyətinin pisləşməsi iş şəraitinə birbaşa təsir edir. Bu mövzu çərçivəsində tədbirlər zamanı işçilərin bu dəyişikliklərə qarşı necə qoruna biləcəyi müzakirə olunur.
Ümumdünya Əməyin və Sağlamlığın Mühafizəsi Günü bizə bir daha göstərir ki, təhlükəsiz və sağlam iş mühiti həm fərdi rifahın, həm də ümumi sosial və iqtisadi inkişafın əsas şərtidir. Bu istiqamətdə dövlət qurumlarının, işəgötürənlərin və işçilərin birgə səyləri vacibdir.
Unutmayaq: "Təhlükəsiz və sağlam iş mühiti – hər bir insanın ayrılmaz hüququdur!"
Firuzə Əliyeva
