Son zamanların qlobal problemlərindən biri də məişət zorakılığıdır. İnsanlar bu zorakılığın müxtəlif növləri ilə mübarizə aparmağa məcbur qalırlar.

Bəs məişət zorakılığı nədir və ona qarşı necə mübarizə aparmaq olar?

Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a danışan psixoloq Ləman Mustafayeva bildirib ki, məişət zorakılığı, yaxınlarınız üzərində güc və nəzarət əldə etmək üçün onlara fiziki, cinsi, şifahi, emosional və iqtisadi güc tətbiq etmək kimi qiymətləndirilir.

“Zorakılığın müxtəlif növləri var:

Fiziki zorakılıq zərər çəkmiş şəxsə fiziki zərər vurmaq məqsədi ilə birbaşa və ya dolayı yolla təsir göstərməkdir. Şikəstetmə, sağlamlığa zərər vurma, döymə, təpik, sillə, itələmə, əşya atma və s. növləri var.

Cinsi zorakılıq insanın öz iradəsinə zidd olaraq zorla, hədə-qorxu ilə və ya aldatma yolu ilə istənilən formada cinsi fəaliyyətə məcbur edildiyi zorakılıq hərəkətidir.

Psixoloji zorakılıq təhqir, hədə-qorxu, təhdid, şantaj, nəzarət və s. yollarla şəxsin psixoloji sağlamlığına zərər vurulmasıdır.

İqtisadi zorakılıq işləmək və ya təhsil almaq qadağası, maliyyə dəstəyindən məhrumetmə və ya xərclərə tam nəzarətlə özünü göstərə bilən maddi təzyiqdir.

Tibbi zorakılıq dərmanların buraxılmasında göstərilən səhlənkarlıq və vaxtsızlıq, dərmanın qəsdən həddindən artıq dozası və ya əksinə, xəstənin lazımi dərmanları almaqdan qəsdən imtina etməsidir.

Baxımsızlıq ahıl insana həyat üçün lazım olan şəraitin: yemək, içki, təmiz paltar, təhlükəsiz və rahat mənzil, şəxsi gigiyena vasitələri, tibbi xidmət və s. ilə təmin edilməməsi və ya məsuliyyətsizliyidir.

Sadaladığım bütün zorakılıq növləri bir-biri ilə sıx bağlıdır”.

Psixoloq qeyd edib ki, təcavüzkar biri ailədə fiziki zorakılıq edirsə, bu şübhəsiz ki, təkcə fiziki ağrı deyil, ruhi travmaya səbəb olur.

“İqtisadi zorakılıq çox vaxt manipulyasiya və nəzarətə əsaslanır. Adətən cinsi təcavüzün arxasında fiziki xəsarətlər və nəticələr var. Təcavüzkarın yalnız bir növ zorakılıqdan istifadə etdiyi vəziyyəti təsəvvür etmək çətindir. Ailə həyatı kontekstində emosional zorakılıqla üzləşmək sizin rifahınızı qorumaq üçün çətin, lakin vacib addım ola bilər.

Emosional zorakılıqla mübarizə aparmağın bəzi yolları var. Nə baş verdiyini anlamaq və emosional olaraq sui-istifadə edildiyinizi dərk etmək ilk addımdır. Emosional zorakılığın xüsusiyyətləri və əlamətləri haqqında təhsil və məlumatlılıq vəziyyəti daha yaxşı başa düşməyə və bundan sonra nə edəcəyinizi qərara almağa kömək edəcəkdir. Ailə üzvləriniz tərəfindən sizinlə necə rəftar oluna biləcəyiniz və davrana biləcəyinizlə bağlı aydın sərhədlər və məhdudiyyətlər təyin etmək mühüm addımlardan biridir. Sizin üçün nəyin məqbul ünsiyyət olduğunu və nəyin artıq sərhədlərinizi pozduğunu müəyyənləşdirin və onları müdafiə etməkdən çəkinməyin”.

Ləman Mustafayeva diqqətə çatdırıb ki, dostlar, ailə, dəstək qrupları və ya peşəkarların köməyi bu mövzuda faydalı ola bilər.

“Dəstək, məsləhət və fikir təklif edə bilən etibarlı insanlarla danışmaq zehni tarazlığı qorumağa kömək edə bilər. Emosional sui-istifadə özünə hörmət və heysiyyətinizə zərər verir. Nailiyyətlərinizə məna verin, güclü tərəflərinizi tanıyın və özünə hörmətinizi artırmaq üçün çalışın. Fiziki və emosional rifahınıza diqqət yetirin. Məişət zorakılığı üzrə ixtisaslaşmış psixoloq, psixoterapevtə müraciət etmək olar. Onlar emosional sui-istifadə ilə mübarizə üçün xüsusi strategiyalar təklif edə, təhlükəsizlik planı hazırlamağa kömək edə və sizə lazım olan dəstək və resursları təqdim edə bilərlər. Əgər təhlükəsizliyinizin risk altında olduğu bir vəziyyətdəsinizsə, təhlükəsizlik planı yaratmaq da vacibdir. Fövqəladə hallar üçün kontaktlar, müvəqqəti sığınacaq seçimləri və zorakılıq artarsa, atılacaq addımlar haqqında məlumatlar tapmaq olduqca önəmlidir. Tarixlər, vaxtlar, baş verənlərin təsvirləri və mümkün şahidlər daxil olmaqla, emosional zorakılıq hadisələrinin qeydlərini saxlamaq faydalı ola bilər. Hüquq-mühafizə orqanlarına və ya məhkəməyə müraciət etmək qərarına gəlsəniz, bu qeydlər faydalı sübut ola bilər. Hər bir vəziyyətin unikal olduğunu xatırlamaq vacibdir və emosional zorakılığa cavab vermək qərarı risklər və mövcud resursların öz qiymətləndirməsinə əsaslanmalıdır. Dərhal təhlükə altındasınızsa, hüquq-mühafizə orqanlarına və ya təcili yardım xidmətlərinə müraciət edin”.

Ülkər Abdurahmanlı