1920-ci ildə Rusiya Azərbaycanı işğal etdi və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini süquta uğratdı

Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin Səudiyyə Ərəbistanının “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verdiyi müsahibəsində 1918-ci ilin mayında qurulan, müsəlman dünyasında ilk demokratik respublika olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 1920-ci ilin aprelində Rusiya ordusunun Azərbaycana daxil olub onu işğal etməsi nəticəsində süqut etməsi ilə bağlı verdiyi açıqlamalar barədə Rusiya mətbuatında və sosial mediasında gedən müzakirələr və sərgilənən münasibət tam əsassızdır və ikrah hissi doğurur.

Bəzi Rusiya rəsmilərinin Prezident İlham Əliyevin bu açıqlamalarına qarşı çıxması əslində obyektiv tarixi həqiqəti inkar cəhdidir. Azərbaycanın Rusiya tərəfindən işğal edilməsi faktını pisləmək əvəzinə, bəzi Rusiya rəsmilərinin susması və ya əks mövqedən çıxış etməsi Rusiyada imperiya düşüncəsinin hələ də aradan qalxmadığını göstərir. Bu, gerçək tarixi faktları və həqiqətləri inkar etməkdən də betərdir. Bu, Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş hərbi cinayəti müdafiə etmək, imperiya xislətini qoruyub saxlamaq cəhdidir. Belə mövqelər sadəcə yolverilməz deyil, həm də siyasi riyakarlığın, ikiüzlülüyün və müstəmləkəçi zehniyyətin açıq göstəricisidir.

Tarixi həqiqət budur ki, Şimali Azərbaycan XIX əsrin əvvəllərindən Rusiya tərəfindən işğal edilib. 1813-cü il Gülüstan və 1828-ci il Türkmənçay müqavilələri ilə Azərbaycan Rusiya və İran arasında iki hissəyə bölünüb. Azərbaycan xalqının uzun illərdən bəri apardığı milli azadlıq hərəkatının yekunu kimi 1918-ci il mayın 28-də Şimali Azərbaycanda Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yaradılıb. Bu dövlət 1920-ci ilin 28 aprelinədək müstəqil respublika olaraq mövcud olub və beynəlxalq birlik tərəfindən tanınıb. 1920-ci ilin aprelində 72 minlik XI rus sovet ordusunun Azərbaycana daxil olması və Bakını işğal etməsi nəticəsində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti süquta uğradılıb və Azərbaycan işğal edilib. Azərbaycan xalqı bu işğala qarşı güclü dirəniş göstərib. Azərbaycanda rus işğalına qarşı 50-dən çox silahlı üsyan baş verib, lakin qüvvələr nisbətinin qeyri-bərabər olması səbəbindən bu üsyanlar qan içində boğulub və xalqın dirənişi qırılıb.

1920-ci ilin aprelində Rusiya ordusunun Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini işğal etməsi yalnız müstəqil bir dövlətin suverenliyinə qarşı yox, bütün türk-müsəlman dünyasının azadlıq ideallarına qarşı törədilən amansız hərbi cinayət idi. Bu, tarixdə azadlıq və demokratiyaya qarşı ən qəddar hücum nümunələrindən biri, bəşəriyyətin azadlıq dəyərlərinə açıq təhqir idi. Azərbaycan xalqının qanı bahasına qurduğu ilk demokratik respublika hərbi təcavüz nəticəsində görünməmiş qəddarlıqla məhv edildi, bütün ölkə ərazisi

Bunun ardınca, 1920-ci ilin dekabrında Zəngəzurun qərb hissəsinin Ermənistana verilməsi isə Azərbaycanın geosiyasi bütövlüyünü qəsdən məhv etmək üçün atılmış xəyanətkar addım idi. Bu qərarla Azərbaycan xalqının iradəsinə zidd olaraq ölkənin ərazi bütövlüyü pozuldu, Naxçıvan ərazisi Azərbaycanın digər ərazilərindən zor gücünə ayrı salındı və dövlətçiliyimizə ən ağır strateji zərbə vuruldu. Bu bədnam qərarın ağır nəticələri bu gün də öz aktuallığını saxlayır və milli maraqlarımıza təhdid təşkil edir.

Tarixin təhrif edilməsi gələcək nəsillərə yalan təqdim etməkdir, müasir reallıqların inkarı isə Azərbaycanın öz torpaqlarını azad edərək və suverenliyini bərpa edərək regionda güclü dövlətə çevrildiyi gerçəyinin qəbul olunmamasıdır. Prezident İlham Əliyevin “Əl-Ərəbiyyə” telekanalına verdiyi müsahibəsində səsləndirdiyi fikirlər Azərbaycanın milli maraqlarının müdafiəsi və gerçək tarixi həqiqətlərin bəyan edilməsi baxımından tamamilə əsaslıdır, obyektivdir və gerçək tarixi faktlara söykənir. Bəzi Rusiya rəsmilərinin etirazı və sərgilədiyi mövqe isə əslində Azərbaycanın haqlı mübarizəsinə və yaratdığı yeni reallıqlara qarşı açıq düşmənçilikdir, eyni zamanda bu, tarixi faktları inkar və tarixi təhrif etmək cəhdidir ki, bu mövqe qəbuledilməzdir və qətiyyətlə rədd edilməlidir.

Vasif Qafarov

Milli Məclisin deputatı,

Tarix elmləri doktoru