Azərbaycanın itirilmiş ruhları: Vətəndən kənarda dəfn olunanlar

Azərbaycan tarixində silinməz iz qoymuş bir çox dövlət xadimi, alim, yazıçı və şairin taleyi müxtəlif səbəblərdən vətəndən uzaqlarda tamamlanıb. Onların arasında siyasi mühacirlər, repressiya qurbanları, ədəbiyyat və incəsənət sahəsinin nümayəndələri var. Bir qismi doğma yurdlarından minlərlə kilometr uzaqda torpağa tapşırılıb, bir qisminin isə məzarı sonradan Azərbaycana gətirilib.

Sfera.az bu araşdırmada Azərbaycanın görkəmli ziyalılarının dəfn olunduqları ölkələr, ölüm tarixləri və qısa bioqrafik məlumatlarını təqdim edir.

Cümhuriyyət dövrünün siyasi və dövlət xadimləri

Məhəmməd Əmin Rəsulzadə (1884–1955) — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucusu, milli istiqlal ideologiyasının simvoludur. Uzun illər mühacirətdə yaşayıb, 1955-ci ildə Ankarada dünyasını dəyişib və Əsri qəbiristanlığında dəfn olunub.

Əli bəy Hüseynzadə (1864–1940) — türkçülük ideyasının ideoloqu, publisist, həkim və rəssam. O, həm də məşhur “Füyuzat” ədəbi məcmuəsinin qurucularındandır. İstanbulda vəfat edib və Əsri qəbiristanlığında uyuyur.

Əhməd bəy Ağaoğlu (1869–1939) — publisist, ictimai xadim. Əhməd bəy Ağaoğlu 1939-cu ildə İstanbulda vəfat edib və orada, Feriköy Məzarlığında həyat yoldaşının yanında dəfn olunub. 

Əlimərdan bəy Topçubaşov (1862–1934) — AXC parlamentinin sədri və xarici işlər naziri vəzifələrində çalışıb. Paris yaxınlığında yerləşən Saint-Kloud Kommunal Qəbiristanlığında dəfn olunub.

Fətəli xan Xoyski (1875–1920) — AXC-nin ilk baş naziridir. Tbilisidə Görkəmli Azərbaycanlılar Panteonunda dəfn edilib.

Həsən bəy Ağayev (1875–1920) — AXC Parlamentinin sədr müavini idi. Tbilisidə Panteonda dəfn olunub.

Ədəbiyyat, mədəniyyət və ictimai xadimlər

Mirzə Fətəli Axundzadə (1812–1878) — Azərbaycanda dramaturgiyanın banisi. Tbilisidə dəfn olunub.

Mirzə Şəfi Vazeh (1792–1852) — Görkəmli şair və pedaqoq. Tbilisidə Panteonda dəfn edilib.

Məhəmməd Həsən Hacınski (1875–1931) — Ziyalı tarixçi və ictimai xadim. Tbilisidə dəfn olunub.

İmadəddin Nəsimi (1369–1417) — sufizm mütəfəkkiri və şair. Suriyanın Hələb şəhərində edamdan sonra dəfn edilib.

Hüseyn Cavid (1882–1941) — şair, dramaturq. O, Maqadana sürgün edilmiş və 5 dekabr 1941-ci ildə İrkutsk vilayətinin Tayşet rayonunun Şevçenko kəndində vəfat edib. Heydər Əliyevin göstərişi ilə 1982-ci il oktyabrın 26-da Hüseyn Cavidin nəşi Moskvadan Bakıya, sonra isə Naxçıvana gətirilib, burada evinin qarşısında dəfn olunub.

Hərbçilər və mühacir xadimlər

Vəli bəy Yadigar və İsrafil bəy Yadigar — Azərbaycan Milli Ordusunun zabitləri idilər. Polşanın Varşava şəhərində müsəlman qəbiristanlığında dəfn olunublar.

Azərbaycan ziyalılarının taleyi tariximizin acı gerçəklərini əks etdirir. Onlardan bir çoxu doğma vətəndən uzaqlarda — Türkiyə, Fransa, Gürcüstan, Suriya, İraq, Almaniya və Polşada uyuyur. Xüsusilə Tbilisi Panteonu və Türkiyənin Əsri qəbiristanlığı bu şəxsiyyətlərin adlarını yaşadan əsas mədəni yaddaş məkanlarına çevrilib.
Bu siyahı həm milli yaddaşın qorunması, həm də gələcək nəsillərə tariximizin dərindən öyrədilməsi üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Bəsti Rəfizadə
Sfera.az