Yay gecələrinin kabusu, tətil dadını qaçıran kiçik canavarlar, o bezdirici səs-küyün mənbəyi... Bəli, ağcaqanadlar. Bəs ağcaqanad olmayan bir ölkə varmı?

Dünyanın harasına getməyinizdən asılı olmayaraq, yay axşamlarının qaçılmaz kabusu adətən eynidir: ağcaqanadlar qulağınızın yanında vızıldayır, yuxunuzu pozur və sizə zərər verir. Əslində, bəzi bölgələrdə onlar yalnız bir narahatlıq deyil, həm də böyük bir xəstəlik daşıyıcısıdır. Bəs heç ağlınıza gəlibmi: "Görəsən bu kiçik qan əmən canlıların tamamilə olmadığı bir ölkə varmı?" Cavab, inanılmaz səslənsə də, "bəli"dir. Bu ölkən İslandiyadır.
Ağcaqanadsız ölkə olan İslandiyanın təəccüblü sirri isə qəribədir.

Sfera.az mövzu ilə bağlı maraqlı yazı təqdim edir.

İslandiya şaxtalı şimal küləklərində, qonşuları Norveç, Şotlandiya və Qrenlandiyanın ağcaqanadlarla mübarizə apardığı bir bölgədə yerləşir. Amma maraqlısı odur ki, bu ada dövlətində bir dənə də ağcaqanad yaşamır. Bəs niyə ağcaqanadlar burada məskunlaşmayıb? Alimlər bir neçə ehtimal irəli sürürlər. Birincisi, İslandiyanın təbii təcrididir. Yüzlərlə kilometrlik okean bu kiçik qaniçənlərin adaya uçmasını çətinləşdirir. Əlbəttə ki, müasir dövrdə ağcaqanadlar təyyarə ilə "səyahət edə" bilirlər. Hətta bir İslandiyalı professor Qrenlandiyadan təyyarədə canlı bir ağcaqanad tutaraq bunu mümkün olduğunu sübut edib. Amma əsl sual budur ki, niyə bu ziyarətçilər daimi bir koloniya yaratmayıblar.

Ağcaqanadın həyat dövrü bir az çətin hesab olunur. Yumurtadan sürfəyə, pupadan yetkin həşərata qədər bu prosesdə onların ən vacib ehtiyacı donmamış sudur.

Çünki yumurtalar yalnız belə bir mühitdə inkişaf edə bilər. Hətta Kanada kimi soyuq bölgələrdə belə, bəzi növlər yumurta mərhələsində donmuş suya tab gətirə bilir. Lakin İslandiyada vəziyyət fərqlidir. Burada donma-ərimə dövrü il ərzində daim təkrarlanır. Göllər və bataqlıqlar dəfələrlə donur, əriyir və yenidən donur. Bu dövr ağcaqanad sürfələrini yetkinlik yaşına çatmamış öldürür. Başqa sözlə, onun "sıfırdan başlamağa imkan verməyən" təbii bir maneəsi var. Bir mənada İslandiyanın sərt iqlimi sakinlərinə bu böyük rahatlığı təmin edir.

İslandiya dünyaca məşhur isti bulaqlar və geotermal hovuzlarla zəngindir. Bəs bu isti hovuzlar ağcaqanadlar üçün uyğun bir ev olmazdımı?

Bu, nəzəriyyədə məntiqli səslənsə də, praktikada belə deyil. Bu sular ağcaqanad sürfələri üçün çox istidir. Bundan əlavə, kimyəvi tərkibi onları ağcaqanadların inkişafı üçün yararsız edir. Bu o deməkdir ki, İslandiyanın "təbii isti vannaları" qansoranların evi deyil. Beləliklə, ölkənin ağcaqanadsız statusu bir daha möhkəmlənir.

İndi isə qaranlıq tərəfə keçək. İqlim dəyişikliyi dünyanın bir çox yerində tarazlığı pozur. Daha isti yazlar və payızlar İslandiyada daha uzun, donmamış gölməçələr deməkdir. Bu, ağcaqanadların sağ qalma şansını artırır. Mütəxəssislər deyirlər ki, hətta tropik növlərin belə daha şimalda görünməyə başladığı müşahidə olunur. Beləliklə, İslandiyanın gələcəkdə "ağcaqanadsız cənnət" statusunu itirməsi mümkündür. Belə bir risk hələlik dəqiq deyil, lakin təbiətin tarazlığı dəyişdikcə sürprizlərə hazır olmalıyıq.

Havay da bir zamanlar tamamilə ağcaqanadsız olub

Tropik iqlimi ilə ağcaqanad cənnəti olan Havayın bir vaxtlar ağcaqanadsız olduğunu bilirdinizmi? 1826-cı ildə Avropa və Amerika gəmiləri bilmədən bu kiçik sərnişinləri adaya aparıblar. Əlverişli iqlim şəraiti sayəsində onlar sürətlə çoxalıb. O vaxtdan bəri adanın ekosistemi kökündən dəyişib. Bu nümunə İslandiya üçün mümkün gələcək ssenarilərə işarə edir. Başqa sözlə, ağcaqanadsız ölkə əbədi olaraq eyni qalmaya bilər.

Ağcaqanadsız İslandiya, şübhəsiz ki, ən rahat vəziyyətindədir. Bununla belə, mütəxəssislər vacib bir məqamı vurğulayırlar: tropik ağcaqanad növləri xəstəlik ötürülməsi baxımından ən təhlükəlidir. İslandiyanın soyuq iqlimində yaşaya bilmədikləri üçün heç olmasa ciddi sağlamlıq riski yaratmırlar. Şimali Avropada iqlim dəyişikliyi riskləri də müzakirə olunsa da, İslandiyanın qısa müddətdə ağcaqanadsız qalacağı ehtimalı var. Bəlkə də bir gün İslandiyaya planlaşdırdığınız səfər üçün ağcaqanad əleyhinə vasitə gətirməyiniz lazım ola bilər. Lakin hələlik bu buz və od diyarı dünyada qapılarını bu qan əmən qonaqlara bağlı saxlayan yeganə ölkə olaraq qalır.

Dünyada yalnız bu ölkədə ağcaqanad yoxdur