Bu gün Azərbaycanda Konstitusiya Günü qeyd olunur. Konstitusiya yalnız qanun kitabı deyil, həm də bir millətin dəyərlərini, tarixini və gələcək seçimlərini əks etdirən sənəddir.

Sfera.az bu yazıda dünyanın müxtəlif ölkələrinin konstitusiyalarında yer alan ən maraqlı, bəzən təəccüblü və dərindən düşündürən müddəaları araşdırıb.

Araşdırmanı təqdim edirik:

Yaponiya — Müharibənin rəddi (Maddə 9)

1947-ci ildə qəbul edilən Konstitusiyanın 9-cu maddəsi müharibəni və zor tətbiqini qadağan edir. Bu maddəyə görə, Yaponiya ordu saxlamamalıdır. II Dünya müharibəsindən sonra qəbul edilən bu müddəa uzun illər sülhün simvolu olub. Son dövrlərdə isə təhlükəsizlik səbəbləri ilə onun tətbiqi müzakirə olunur.

Ekvador — Təbiətin hüquqları (2008)

Ekvador Konstitusiyası təbiətə – "Pachamama"ya hüquq subyekti statusu verir. Təbiətin “mövcud olmaq, həyat dövrlərini bərpa etmək” hüququ tanınır. Hər kəs bu hüquqları qorumaq üçün məhkəməyə müraciət edə bilər. Bu yanaşma ekoloji hüquqda yeni dövr açıb.

Almaniya — İnsan ləyaqəti (Maddə 1)

Almaniyanın Əsas Qanunu belə başlayır: “İnsan ləyaqəti toxunulmazdır. Onu qorumaq dövlətin borcudur”. Bu prinsip bütün hüquq sisteminin mərkəzində dayanır və məhkəmə qərarlarında əsas istinad nöqtəsidir.

Cənubi Afrika — Sosial-iqtisadi hüquqlar (1996)

Konstitusiya yalnız siyasi hüquqları deyil, həm də sosial-iqtisadi hüquqları təsbit edir: mənzil, su, qida, səhiyyə və sosial təminat. Məhkəmələr bu hüquqların təmin olunması üçün hökumətə öhdəliklər qoyur.

İsveçrə — Birbaşa demokratiya

İsveçrədə vətəndaşlar referendum və təşəbbüslərlə birbaşa qərar qəbul edə bilirlər. Onlar konstitusiyaya düzəliş təklif edə, qanun qəbul edə və ya parlament qərarını ləğv edə bilirlər. Bu sistem yüksək iştirakçılıq yaradır, amma informasiya manipulyasiyası riski də daşıyır.

Birləşmiş Krallıq — Yazılmamış konstitusiya

Britaniyanın konstitusiyası vahid sənəd deyil. O, qanunlar, məhkəmə qərarları, ənənələr və konvensiyalardan ibarətdir. Bu çeviklik yaradır, amma bəzən demokratik balansların zəifləməsi riski də var.

Firuzə Əliyeva
Sfera.az

Konstitusiyalardakı maraqlı müddəalar - ARAŞDIRMA