Dərs saatlarında dəyişikliyin müsbət və mənfi tərəfləri nələrdir? - AÇIQLAMA

Elm və təhsil naziri Emin Əmrullayev dünənki brifinqdə dərs saatlarında dəyişikliyin mümkün olduğunu bidirib. Onun sözlərinə görə, dərslər 8-də yox, 9-da da başlaya bilər, həmçinin sürüşən qrafiklər də tətbiq oluna bilər.

Maraqlıdır, dünya təcrübəsində bu proses necə işləyir və ölkəmizdə necə tətbiq oluna bilər?

Mövzu ilə bağlı Sfera.az-a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov bildirib ki,  dərs saatlarının başlanma vaxtının dəyişdirilməsi və sürüşən qrafiklərin tətbiqi təhsil sistemində müxtəlif təsirlərə malikdir.

Ekspertin sözlərinə görə, dünya təcrübəsində bu yanaşmanın müsbət nəticələri müşahidə olunur:

“Müsbət tərəflərdən biri şagirdlərin yuxu rejiminin yaxşılaşdırılmasıdır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatlarına görə, məktəb yaşlı uşaqların ən azı 8-10 saat yuxuya ehtiyacı var. Erkən dərs saatları şagirdlərin yuxu çatışmazlığına səbəb olur ki, bu da onların konsentrasiyasına və akademik nailiyyətlərinə mənfi təsir edir. ABŞ-də aparılan bir araşdırma göstərib ki, dərslərin səhər 9:00-da başlaması tələbələrin akademik göstəricilərində 16 faizə qədər artıma səbəb olub. Bu, şagirdlərin daha çox yuxu alması və nəticədə dərslərdə daha diqqətli olmaları ilə əlaqələndirilir.

Bundan əlavə, dərs saatlarının daha gec başlaması ictimai nəqliyyatda sıxlığın azalmasına kömək edə bilər. Azərbaycanda məktəblərin dərs saatları, əsasən, səhər saat 8:00-da başlayır. İş saatlarının çox vaxt 9:00-da başlaması ilə məktəb və iş trafiki üst-üstə düşür. Bakı Metropoliteninin 2023-cü ilə aid statistikasına əsasən, səhər saat 7:30-dan 9:00-a qədər metroda sərnişin axını pik həddə çatır və bu müddət ərzində nəqliyyatdan istifadə edən sərnişinlərin 35-40%-ni məktəb yaşlı uşaqlar və onların valideynləri təşkil edir. İctimai avtobuslarda isə bu göstərici 45%-ə qədər artır. Bu, şəhər nəqliyyatının yüklənməsinin əsas səbəblərindən birinin məktəb saatlarının iş saatları ilə üst-üstə düşməsi olduğunu göstərir. Dərslərin başlanma saatının dəyişdirilməsi ilə nəqliyyatda yükün azalması mümkündür.
Dünya təcrübəsində də bu addımlar atılır. Məsələn, Finlandiyada məktəblər səhər saat 9:00-dan əvvəl dərslərə başlamır. Bu yanaşma həm şagirdlərin sağlamlığına, həm də ictimai nəqliyyatın yükünün azaldılmasına müsbət təsir göstərir. ABŞ-nin bəzi ştatlarında da məktəblərin dərs saatlarını daha gec başlamaq üçün dəyişikliklər edilib. Tədqiqatlar göstərir ki, bu dəyişiklik şagirdlərin akademik performansında əhəmiyyətli artımlara səbəb olub”.

Mütəxəssis qeyd edib ki, dərs saatlarının gecikdirilməsinin mənfi tərəfləri də mövcuddur: 

“Valideynlərin iş qrafiki ilə şagirdlərin dərs saatlarının uyğunsuzluğu müəyyən çətinliklər yarada bilər. İş vaxtı 08:30-da və daha erkən başlayan valideynlər ibtidai sinifdə təhsil alan övladını saat 09:00-da məktəbə gətirməyə görə vaxt uyğunsuzluğundan narazıdır. Valideynin işi səhər saat 8-də başlayırsa, o, ibtidai sinifdə oxuyan uşağını bir saat hara və kimə tapşırmalıdır? Bunun qarı-qışı var, bir saat öncə uşağı məktəbin həyətinə buraxacaq? Bu kimi suallar valideynlər arasında narahatlıq yaradır. Bundan əlavə, dərs saatlarının gec başlaması məktəblərin iş qrafikini dəyişdirə bilər ki, bu da müəllimlərin və digər məktəb işçilərinin iş rejiminə təsir edə bilər. Müəllimlərin iş rejiminin yenidən tənzimlənməsi əlavə təşkilati tədbirlər tələb edir”.

K.Əsədov vurğulayıb ki, qanunvericiliyə nəzər saldıqda, Azərbaycanda məktəb dərslərinin başlanma vaxtı ilə bağlı konkret normativ hüquqi akt yoxdur:

““Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu təhsil müəssisələrinin fəaliyyət prinsiplərini müəyyən etsə də, dərslərin başlanma vaxtının tənzimlənməsi təhsil idarəetmə orqanlarının və hər bir məktəbin daxili qərarına əsaslanır. Bu, çevik yanaşmalar üçün imkan yaratsa da, vahid bir strategiyanın olmaması sistemdə problemlərə səbəb olur”.

Firuzə Əliyeva