Həbsxanalarda təhsil necə təşkil edilir? : "40 yaşına qədər olan məhkumlar..."

Cəzaçəkmə müəssisələrində cəza çəkən məhkumların islah olması üçün onların həm də təhsilalma imkanlarının inkişaf etdirilməsi əhəmiyyətlidir. Məhkumların təhsili onların reabilitasiya və reinteqrasiyası prosesinin vacib hissəsidir. Təhsil, həmçinin məhkumların gələcək həyatlarını qurmaq və cəmiyyətə faydalı olmaq üçün mühüm bir vasitədir. Bu sahədə atılan addımların, xüsusən də Azərbaycanda cəzaçəkmə müəssisələrində həyata keçirilən təhsil proqramlarının təsirini anlamaq vacibdir.

Sfera.az-a açıqlama verən təhsil eksperti Rizvan Fikrətoğlu qeyd etdi ki, məhkumların təhsili məsələsi onların cəmiyyətə bərpa və reabilitasiya prosesinin bir hissəsi kimi qəbul edilməlidir. Ekspert dedi ki, Azərbaycanda məhkumlar üçün təhsil müəssisələri penitensiar müəssisələrin tərkibində fəaliyyət göstərir:

"Müvafiq qanuna əsasən, cəzaçəkmə müəssisələrində məhkumların islah edilməsi və müstəqil həyata hazırlanması məqsədilə onlarda qanuna itaətin həvəsləndirilməsinə, əməyə və təhsilə vicdanlı münasibətin formalaşmasına, onların mədəni səviyyəsinin artırılmasına yönəldilmiş, vahid islah işinin ayrılmaz hissəsi olan tədris prosesi həyata keçirilir. Azərbaycanda həbsxanalarda təhsil imkanları müəyyən qanunlarla tənzimlənir. Cəzaçəkmə müəssisələrində təşkil edilən təhsil proqramları daha çox orta təhsilə yönəlmişdir və məhkumların ümumi orta təhsil alması üçün müxtəlif şəraitlər yaradılır. Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən buraxılış imtahanları keçirilir və məhkumların təhsil alması üçün imtahanların təşkilinə dair qanuni tənzimləmələr mövcuddur".

Ekspert bildirdi ki, həbsxanalarda təhsil müəssisələri Elm və Təhsil Nazirliyinin nəzarəti altında fəaliyyət göstərir və əsasən 40 yaşına qədər olan məhkumlar orta təhsil alır:

"Daha yaşlı məhkumlar və əlilliyi olan şəxslər təhsil almağa öz arzularına uyğun olaraq cəlb edilirlər. Həmçinin, məhkumların təhsil alması üçün müəyyən əlavə şəraitlər, məsələn, dərsliklər və tədris vəsaitləri təmin edilir.

Cəzaçəkmə müəssisələrində tədris axşam və əyani formada həyata keçirilir. Tədrisin təşkilində müəyyən resurs çatışmazlıqları, infrastruktur problemləri və sosial-psixoloji çətinliklər mövcuddur. Ancaq təhsil proqramlarının məhkumların cəmiyyətə reinteqrasiyasına təsiri müsbət olaraq qiymətləndirilir. Təhsil, məhkumların gələcəkdə iş tapmaq, sosial münasibətləri inkişaf etdirmək və cəmiyyətə uyğunlaşmaq bacarıqlarını artırır".

R.Fikrətoğlu məhkumların təhsili ilə bağlı gələcək perspektivləri belə izah edib:

“Resurs çatışmazlığı, infrastrukturun azlığı, sosial və psixoloji problemlər qabarıqdır. Ölkəmizdə məhkumların təhsilinə dair gələcək perspektivlərdə təhsil proqramlarının daha da genişləndirilməsi, müəllim və tədris resurslarının artırılması, eləcə də məhkumlar arasında təhsilə olan marağın çoxalması məqsədilə maarifləndirmə və təşviqat işlərinin aparılması vacibdir".

Ekspertin sözlərinə əsasən, məhkumların təhsili, yalnız məhkumların mədəni və intellektual inkişafını deyil, həm də onların iş bacarıqlarını artırır:

"Bu, onların gələcəkdə iş tapma şanslarını yüksəldir və cəmiyyətə faydalı və müstəqil fərdlər kimi inteqrasiya olmalarına kömək edir.

Bununla yanaşı, təhsil proqramlarının məhkumların cəmiyyətə reinteqrasiyasına təsiri müsbət olaraq qiymətləndirilir. Təhsil, həmçinin onların əxlaqi və psixoloji vəziyyətini yaxşılaşdırmağa, cəza müddətində qarşılaşdıqları sosial çətinliklərə qarşı mübarizə aparmalarına da kömək edir. Təhsil, məhkumlara yalnız özlərini tanımaq və şəxsi inkişaf üçün imkan yaratmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda onlara cəmiyyətə geri dönərkən faydalı olmalarını təmin edəcək bacarıqlar təqdim edir.
Məhkumların təhsil alması, onların həyat keyfiyyətini yüksəldərək, cəmiyyətə daha faydalı üzvlər olmalarına şərait yaradır. Bu proqramlar həm də onların sosial inteqrasiyasına böyük təsir göstərir və müvafiq resursların təmin edilməsi ilə effektivliyi daha da artıra bilər".

Bəsti Rəfizadə