“Meyitdə kiçik çürümələr baş vermişdi...” – Lenini balzamlaşdıran alimi Stalin necə qorxutmuşdu?
12:06 / 06.12.2021
2412
Lev Trotski ilə İosif Stalinin arasında həmişə fikir
ayrılığı olub. Sovet hökumətinin qurulmasında hər ikisi eyni cəbhədə yer alsalar da, sonralar
qarşılıqlı münasibətlərdəki ziddiyyətlər pik həddə çatıb və bu mübarizə
Stalinin qələbəsi ilə yekunlaşıb. Hər iki sədaqətli Leninçinin növbəti fikir ayrılığı isə
Leninin vəfatı zamanı baş verib.
21 yanvar 1924-cü ildə Leninin vəfatından sonra
partiya rəhbərliyinin gündəmində duran ən vacib məsələ proletarların rəhbərinin
dəfni olub
ki, bu məsələnin müzakirəsi Kremldə kifayət qədər böyük gərginlik yaradıb.
Lenin harada və
necə dəfn olunmalıdır? Sovet liderləri bir neçə gün bu suala cavab axtarıblar.
Sfera.az növbəti
yazısında həmin gərgin günlərdən bəhs edəcək.
İosif Stalin təklif
edib ki, Leninin nəşi balzamlaşdırılaraq açıq şəkildə saxlanılmalıdır. Lev
Trotski Stalinin bu təklifini gülünc, mənasız və ağılsız təklif kimi qiymətləndirib.
Həmin ərəfədə hakimiyyətdə mövqelərini hələ tam möhkəmlətməyən Stalin
Trotskinin təhqiredici ifadələrinə cavab verməyib, ölkənin həssas bir dönəmində
növbəti siyasi konfliktlərə getmək istəməyib.
Nəhayət, qərara
alınıb ki, Leninin dəfni ilə bağlı xüsusi komissiya yaradılsın. Yanvarın
24-də komissiya üç bənddən ibarət qərar qəbul edib:
1. Qızıl
meydanda Leninin adını daşıyacaq mavzoley tikilsin.
2. Leninin
nəşi balzamlaşdırılaraq açıq şəkildə həmin mavzoleydə saxlanılsın.
3. Mavzoleyin
mühafizəsi üçün xüsusi mühafizə dəstəsi yaradılsın.
"Vaxtınızı bundan sonra dəmir barmaqlıqlar arasında
keçirmək istəmirsinizsə, deyilən vaxtda layihəni hazır etməlisiniz...”
Bu dəfə Stalinin xalçasının üstünə kimyaçı alim
Boris Zbarski və anatom Vladimir Vorobyov dəvət olunub. Leninin nəşinin
balzamlaşdırmaq məhz bu alimlərə həvalə edilib. Onlar əvvəcə bu cətin və mürəkkəb
məsələdən imtina etmək istəsələr də, qarşılarında dayandığı insanın kim
olduğunu, Stalinin sərtliyini yaxşı dərk edərək işə başlayıblar.
Boris Zbarski 1953-cü ildə, Stalinin vəfatından
sonra yazdığı xatirələrində həmin günləri belə xatırlayıb:
"Elmi cəhətdən Leninin nəşinin baızamlaşdırılması
mürəkkəb bir proses idi. Çünki meyitdə kiçik çürümələr baş vermişdi. Biz
Vorobyovla bir neçə dəfə meyitə baxış keçirmişdik. İçimizdə bir inam var idi
ki, bu işi bacaracağıq. Amma bu çətinlik bir tərəfə, bu işdə həm də böyük təhlükə
var idi, həyatımızı itirmək təhlükəsi. Kiçik bir yanlışlıq Stalinin qəzəbinə səbəb
ola bilərdi. Bunun isə nə demək olduğunu hamı yaxşı bilirdi. Dörd ay bu işin
üstündə gecə-gündüz çalışdıq. Nəticə qənaətbəxş idi...”
Alimlər istər elmi, istərsə də siyasi cəhətdən
olduqca mürəkkəb və həm də məsuliyyətli olan bu işin üzərində düz dörd ay
çalışıblar. Son nəticədə onlar meyitin tam həcmini, formasını, toxuma
strukturlarını saxlamaqla Lenini balzamlaşdırmağa nail olublar. İyulun 26-da
dövlət komissiyası rəhbərin cəsədinə baxış keçirərək alimlərin işini yüksək
qiymətləndiriblər.
Ağacdan tikilmiş Mavzoleydə temperaturu, rütubəti
normal saxlamaq çətinlik yaratdığına və belə qeyri-sabit hava şəraitinin
Leninin cəsədində problem yaradacağına görə, 1929-cu ildə Mavzoley öz formasını
saxlamaq şərtilə daşdan tikilib.
Mavzoleydə fəxri qaravulun yaradılması ilə bağlı
Moskva Hərbi Qarnizonunun rəisi xüsusi əmr imzalayıb.Yalnız uzun illər sonra -
6 oktyabr 1993-cü ildə Moskva Baş Mühafizə İdarəsinin rəisinin əmri ilə
Mavzoleydəki qaravul xidməti ləğv olunub.
Leninin cəsədini daim nəzarətdə saxlamaq üçün SSRİ Səhiyyə Nazirliyində xüsusi
elmi-tədqiqat laboratoriyası yaradılıb. Laboratoriyaya Boris Zbarski rəhbərlik
edib.
Sovet-alman müharibəsi dövründə "Lenin” Tümenə təxliyyə
edilib. Tümendə cəsəd Dövlət Kənd Təsərrüfatı Akademiyasının binasının ikinci mərtəbəsində
auditoriyada saxlanılıb. 1945-ci ilin aprel ayında isə yenidən Mockvaya mavzoleyə qaytarılıb.
Sovet dövründə mavzoley Moskvada ən çox ziyarət
olunan yerlərdən biri olub. İstər sovet vətəndaşları, istərsə də xarici
qonaqlar Leninlə "görüşmək” üçün vaxtlarını əsirgəməyiblər.
1953-cü ilə qədər Lenin mavzoleyə şəriksiz "sahib”
olub. Həmin il
mavzoley növbəti sakinini, Stalini qəbul edib. 1961-ci ildə Nikita Xruşov
Stalini mavzoleydn çıxararaq Leninin mavzoley "liderliyini” yenidən bərpa edib.
Sovet dövründə
Leninin nəşinə ziyarətçilər tərəfindən altı dəfə təcavüz olunub. Amma bu təcavüzlərdən
heç biri proletarların rəhbərininin cəsədini zədələməyib. Nəhayət, 1973-cü ildə
təcavüzlərdən qorunmaq üşün cəsədin üst tərəfi zərbəyə davamlı, güllə keçirməyən
şüşə ilə bağlanıb. Bu məsələ ilə bağlı el arasında belə bir ifadə də yaranıb:
"Əgər Stalin Leninin yanında qalsaydı, heç kim cürət edib ona təcavüz etməzdi...”
SSRİ süquta
uğradıqdan sonra Leninin nəşinin mavzoleydən çıxarılması dəfələrlə müzakirə
mövzusuna çevrilib. Amma hələ ki, SSRİ-nin qurucusuna dağılmış SSRİ-də iki metr
yer tapılmır ki, torpağa basdırılsın.
Sfera.az
