Jurnalistika ən populyar və sirli peşələrdən biridir. İstedad, enerji, aktivlik və zəhmət tələb edir. Bu sahədə peşəkar olmağa qədər gələn uzun və çətin bir proses var. Çünki zirvə fəth etmək asan yollar vəd etmir. Bu yolda yalnız inadkar və cəsarətli olan məqsədinə gec-tez çatır. Media qurumuna rəhbərlik etmək isə kənardan göründüyü kimi heç də asan və komfortlu deyil. Bir media qurumuna rəhbərlik etmək üçün təkcə jurnalistika ilə kifayətlənmək olmaz. Bunu "APA Holding”in rəhbəri Vüsalə Mahirqızı verdiyi geniş müsahibədə daha aydın izah edib. Vüsalə Mahirqızı ilə medianın problemlərindən, qadınlara qarşı məişət zorakılığından, sosial şəbəkələrin cəmiyyətə verdiklərindən və aldıqlarından, mətbuatda mədəniyyət sahəsindəki boşluqlardan danışdıq.

 

"O adamlar sabah dövləti də satacaqlar...”

 

- İstərdim elə söhbətimizə prezidentin bu günlərdə iqtisadi müşavirədə media haqqında söylədiyi fikrə münasibətinizlə başlayaq. Necə düşünürsünüz, hansı addımları atmaq lazımdır ki, mətbuat bundan sonra məmurların döyüş meydanına çevrilməsin?

 

 

- Bu gün sosial mediada müzakirə olunan mövzuların əksəriyyəti ənənəvi mediadan qaynaqlanır. Cəmiyyət məsələni yalnız sosial mediada ictimailəşəndə görür. Lakin biz bilirik ki, xəbər mahiyyətindən asılı olmayaraq, ənənəvi mediadan sosial mediaya transfer edilir. Hətta bəzən xaricdə bir neçə blogger və jurnalistlər var ki, əvvəl informasiyaları onlara ötürürlər, sonra onların vasitəsi ilə yerli və sosial mediada yayırlar. Bu bilinən bir metodologiyadır. Mən çox şadam ki, cənab prezident bu metodologiyadan məlumatlı olduğunu açıq şəkildə bildirdi. Ümumiyyətlə, prezidentin bu çıxışı yeni islahat paketi, kadr islahatları ilə bağlı mesaj və proqram xarakterli idi. Yəqin ki, yaxın zamanlarda biz müəyyən məsələlərə münasibətdə dəyişiklik görəcəyik. Düşünürəm ki, media sahəsindəki bu xaotizm yığışdırılmalıdır. Burda söhbət heç bir halda mediaya təzyiqdən, təsirdən getmir. Hətta normal media qurumları debat mühitini daha da genişləndirməlidir. Ümumiyyətlə, biz tənqidi xarici məhsul olmaqdan xilas etməliyik və tənqid ölkə içərisində olmalıdır. Normal siyasi müzakirələr, siyasi debatlar aparılmalıdır. Əgər ortada hər hansı bir problem varsa, onun həlli yolunu birlikdə tapmağa çalışmalıyıq. Çünki artıq problemdən qaçmaq dövrü bitib. Problem varsa, mütləq müzakirə edilməli və həll olunmalıdır. Media hüquqi cəmiyyətin qurulmasında əhəmiyyətli institutlardan biridir. Bunun biri siyasi partiyalar, biri qeyri-hökumət təşkilatları, biri məhkəmə institutudursa, danılmaz bir qolu da mediadır. Media sağlam tənqid etməlidir. Amma bu, mütləq hüquqi dövlət quruculuğuna töhfə verməyə xidmət etməlidir. Cənab Prezidentin dediyi də sırf şantaj yolunu tutan media qurumları və onların himayədarları ilə bağlı irad idi. Mən bu məsələnin başqa və çox təhlükəli bir tərəfini də diqqətə çatdırmaq istəyirəm. İstənilən media qurumu milli təhlükəsizliyin bir subyektidir. Yaxşı media qrupu milli təhlükəsizliyin qorunmasında rol oynadığı kimi bəzi şantajçı media qurumları da milli təhlükəsizliyimiz və informasiya təhlükəsizliyi üçün bir təhdiddir. Ona görə də Prezidentin çıxışından nəticə çıxarılaraq tezliklə bu sahədə səliqə-sahman yaradılmalıdır.

 

 

 

- Yaxşı media qurumu rəhbəri olmaq üçün hansı keyfiyyətlərə sahib olmaq lazımdır?

 

 

- Mən ümumiyyətlə, hesab edirəm ki, bizim mediada rəhbər baxışı dəyişilməlidir. Yaxşı yaza bilən adama, yaxşı media rəhbəridir demək olmaz. Bir ara bizdə belə bir ənənə yaranmışdı. Kim yaxşı veriliş aparıcısı idisə, onu gətirib mətbuat xidmətinə rəhbər qoyurdular. Yaxşı yazar olmaq, yaxşı redaktor olmaq başqa, yaxşı media qurumu rəhbəri olmaq tamamilə başqa şeydir. Hesab edirəm ki, media qurumu rəhbəri xəbəri jurnalistikanı bilməlidir, amma yalnız jurnalistikanı bilməlidirmi? Əlbəttə ki, yox. İdarəçilik, media menecmenti tamamilə başqa şeylərdir. Media qurumu rəhbəri bir şeyi anlamalıdır ki, o strateji bir vəzifə tutur. Bu hər hansısa bir qurumu idarə etməyə bənzəmir.

 

- Bu gün media qurumları KİV haqqındakı qanunda göstərilən standartlara cavab verirmi?

 

 

- Bu gün bizdə hər kəs çox həvəslidir media qurumu rəhbəri olmağa. Azərbaycan elə bir bölgədə yerləşir ki, bizə qarşı hər zaman xarici təhdidlər var. Ümumiyyətlə, dünyanın elə bir dövləti yoxdur ki, başqa dövlətlər həmin dövlətdə öz nüfuz dairələrini genişləndirmək üçün işlər aparmasınlar. Təbliğat üçün ən yaxşı yerlərdən biri məhz media müstəvisidir. Beş-üç manata görə məmurlar haqqında, onların ailə üzvləri haqqında böhtan yazan, onlara ləkə yaxan media qurumlarını görəndə hər zaman düşünürəm ki, görəsən, bu adamlara xarici dövlətlər gətirib yüksək məbləğdə pullar versələr bunlar nə edərlər? Bu gün dünyanın ən demokratik ölkələrinə baxaq görək, orda bir sayt açmağın, bir media qurumu təsis edən şəxsin və bir media qurumu rəhbəri təyin olunan şəxsin hansı standartları var? Bu gün həqiqətənmi Azərbaycanda akkreditasiya olunan Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin baş redaktorları analiz edilibmi? Bu baş redaktorların əksəriyyəti indiki KİV haqqında qanundakı standartara cavab vermirlər. Burda bizim Ədliyyə Nazirliyimizin də günahı var. Məsələnin gəlib bu həddə çatması, yəni cənab Prezidentin dediyi bu məsələnin ikinci ən dəhşətli tərəfi mənim dediyim milli təhlükəsizlik məsələsidir. Sabah ölkədə xaos yaratmaq istəyən istənilən bir xarici qüvvə mediadan çox rahatlıqla istifadə edə bilər.

 

 

 

 

"Burda nazirliyin və Mətbuat Şurasının günahı çoxdu”

 

 

 

 

 

 

- Mənə elə gəlir ki, bu məsələdə Mətbuat Şurasının da günahı var...

 

 

- Bu məsələdə Mətbuat Şurasının əlindən gələn bir iş yoxdur. Çünki Mətbuat Şurasının ümumiyyətlə, sanksiya tətbiq etmək imkanı yoxdur. Bu yalnız özünənəzarət qurumudur. Amma bir mənada sizinlə razıyam ki, Mətbuat Şurası bu məsələni qınaya, dövlətin qarşısında bu məsələni qaldıra bilərdi. Bu gün hansısa məmurdan aldığı 500-1000 manata görə başqasının ailəsi, həyatı, karyerası haqqında böhtan yazan adamlar sabah on minlərin qarşısında dövlətin təhlükəsizliyinə hansı zərbələr vurmaz?

 

 

 

- Bu gün ictimai rəy məhz sosial şəbəkələrdə formalaşır. Artıq sosial media televiziya və mətbuatımıza qalib gəlir. Bu fikirlə razısınızmı?

 

- Ümumiyyətlə, cəmiyyət informasiya ilə idarə olunur. Bunun haradan alınması vacib deyil. Biz informasiya cəmiyyətində yaşayırıq. Əgər biz ağıllı telefon şirkəti ilə silah şirkətinin gəlirini müqayisə etməli olsaq, görərik ki, ağıllı telefon şirkətinin gəliri silah istehsal edən şirkətlərin gəlirindən daha üstündür. Bu o deməkdir ki, insanlar bu gün bir mobil telefonun içərisindəki informasiya ilə idarə olunurlar. Sosial şəbəkələrin də gətirdiyi bir həqiqət var. Reallıqla yanaşı virtual ölkələr yaranıb orada. Yəni bu gün Facebookda virtual bir Azərbaycan var. Mən baxıram, adamlar var onlar sosial şəbəkədə yaşayırlar. Hətta real həyatda gördükləri işlərini belə sosial şəbəkəyə hesablayırlar. Bu bir xəstəlikdir. Bizim hətta həmkarlarımız arasında da belə adamlar var. Getdikləri, gedəcəkləri yerləri qeyd edirlər, yas mərasimlərindən, məzar başından fotolar çəkib paylaşanlar azdırmı? Bəzən insanları qınamaq da olmur. Çünki bu artıq kütləvi və trendləşmiş bir vəziyyətdir. Biz öz fəaliyyətimizdə də, dövlət özünün milli təhlükəsizliyində də bu həqiqəti nəzərə almalıdır. Mən demirəm ki, sosial şəbəkələri bağlamaq, yaxud da orda müəyyən məhdudiyyətlər tətbiq edilməlidir. Əsla! Sosial şəbəkələr həyatımızda elə bir ehtiyaca çevrilib ki, insanların bəzən yemək, içmək ehtiyacı kimidir. Diqqət eləmisiniz yəqin ki, Facebook və İnstagramda bir neçə dəqiqəlik çökmə olanda insanlar bunu faciə kimi qarşılayır. Bu elə böyük bir ehtiyacdır ki, sosial şəbəkələrin istifadəsinə qadağa cəmiyyəti böyük bir xaosa sürükləyə bilər. Buna ehtiyac da yoxdur bura yaxşı bir müstəvidir. Cəmiyyət ordadır və onları oradan da idarə etmək olar. Silah həm öldürmək üçündür, həm qorumaq üçün. Baxır biz ona necə yanaşırıq. Burda əsas məsələ ictimai rəyi kimin və necə yönləndirməsidir.

 

 

 

 

- Necə düşünürsuz, bu gün media qurumlarında olması vacib olan yeniliklər nələrdir?

 

 

- Sosial problemlərlə bağlı debatlara bu gün cəmiyyətin böyük ehtiyacı var. Hər hansı bir problem varsa, onun normal mühitdə müzakirəsini tələb edir insanlar. İnsanlar qəti şəkildə artıq söyüş eşitmək istəmirlər. Kimisə təhqir etmək, söymək insanlara heç nə vermir. Hesab edirəm ki, bizim cəmiyyətimizin tolerantlığı və tənqidə dözümlülüyü imkan verir ki, yaxşı müzakirələr yaxşı, debatlar baş tutsun. Media qurumları da buna maraqlı olmalıdır.

 

 

 

- Son zamanlarda məişət zorakılıqları, qadın cinayətləri ilə bağlı xəbərlərin sayı artıb. Bu gün Azərbaycan mediasında bu xəbərlərin cəmiyyətə təqdimatı media standartlarına uyğundurmu?

 

 

- Qətiyyən uyğun deyil. Son günlərdə ölkədə artan məişət zorakılığı ilə bağlı biz öz şirkətimizdə rəhbərlərlə bu məsələni müzakirə elədik ki, bu tipli xəbərləri necə təqdim etməliyik. Çünki bu mövzular olduqca həssasdır. Məsələn, Türkiyədə Özgə Can cinayəti vardı. Bütün qadın institutları bu məsələ ilə bağlı ayağa qalxdı, aksiyalar keçirtdilər. Nəticə nədən ibarət oldu? Türkiyədə qadın qətlləri daha da çoxaldı. Həmin hay-küy çəkindirici faktordan daha çox təşviqedici faktora çevrildi. O insanların ki, müəyyən psixoloji problemləri var onlar belə hesab etdilər ki, mən də öldürə bilərəm, hətta bu cür qəhrəmana çevrilə biləcəklərini şüurlarına yeridirlər. Bir şeyi də nəzərə alaq ki, qadınlarla bağlı məsələlərdə çox incə və mental bir məsələ var. Qadın öldürülür və onun üzərinə çox rahatlıqla, heç vaxt heç kimin sübut edə bilməyəcəyi bir böhtan atırlar. Namus üstündə öldürüldü. Və təəssüflə demək lazımdır ki, azadlıqdan məhrum etmə müəssisələrində namus üstündə gedən adamlara münasibət bir az daha fərqli və komfortlu olur. Bu faktor da bir az daha təşviq edir. Bu tipli xəbərləri verərkən son dərəcədə diqqətli olmaq lazımdır. İstənilən xəbərin maarifləndirici tərəfi olduğu kimi, təşviq etmə tərəfi də var. Bayaq dediyim həmin o media qurumlarının bəzilərinin baş redaktorlarının informasiyaya strateji yanaşmaması, daha çox bəyənmə əldə etmək, daha çox İP qazanmaq, televiziyalarda daha çox reytinq əldə etmək bizim cəmiyyətimizdə məişət zorakılığının bu həddə çatmasında böyük rolu var. Bu insanlar efirdə bir dəfə də olsun normal ailə modeli göstərmirlər. Hər kəsin evinə girən, reklamları ən bol olan efirdə insanlara yalnız mənfi tipli ailələr göstərilir. İnsanlar yalnız bir-biri ilə qeyri-nikah münasibətlərində olan adamları görür. Həmin verilişlərdə mən bir neçə dəfə görmüşəm yetkinlik yaşına çatmayan uşaqları efirə çıxarıb uşağa deyir, anandan imtina edirsən, yoxsa atanla qalırsan? Bu verilişlər əslində, maarifləndirici olmalıdır. Efirlərdə məşhurların həyat şəraitləri, şəxsi həyatları qabardılmamalıdır. İndi təzə bir trend də çıxıb. Məşhurlar olmayan həyat yoldaşlarının qollarını çəkib sosial şəbəkələrdə paylaşırlar. Bu cür adamların dəbdəbəli həyat tərzinin reklamı cəmiyyətə ciddi təsir göstərir. Və bu gün o qadınları sizdən, məndən çox tanıyır cəmiyyət. Çünki bizim televiziyalarımız daha çox onları, evlərini, məişətlərini evlərindəki bahalı bogemalardan tutmuş, sürdükləri bahalı maşınlara, geyindikləri brend geyimlərə qədər hər şeylərini, üstündə də yalnız qolu görünən "həyat yoldaşları”nı təbliğ edirlər. Adamlar da düşünür ki, belə məşhurlaşıb hörmət sahibi ola bilər. Bu həyat tərzi insanlara daha cəlbedici gəlir. Amma nəticə heç də gözlənilən kimi olmur və bir çox hallarda insanlar məişət zorakılığının qurbanı olur. Bu gün bizim deqradasiya məsələlərimizdə saytların, televiziyaların çox böyük rolu var. Məişət zorakılığından "şok şok şok” videolar verilir və bəzən namus üstündə bir qadını öldürən adam qəhrəman kimi təqdim olunur cəmiyyətə.

 

 

 

 

 

- Bu problemin genişlənməsinin qarşısını almaqda həm də Ailə Uşaq Qadın Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi məsuliyyət daşıyır. Bu gün bu komitənin fəaliyyəti nə dərəcədə qaneedicidir?

 

- Bəli, mən o komitə ilə bağlı bir neçə dəfə tənqidi fikir söyləmişəm. Hər dəfə də tənqid edəndə onlar bunun arxasında başqa şeylər axtarmağa çalışıblar. Amma ailə institutumuz dəyərli institutumuzdur. Həqiqətən də Avropalılar üçün Azərbaycan ailə modeli ideal bir ailə modelidir və onlar sevirlər bu modeli. Bu komitə də məhz bu ailə modelinin qorunması üçün yaradılıb. Düşünürəm ki, o komitə fəaliyyətini genişləndirməli və yeniləməlidir. Açıq müzakirələr təşkil olunmalıdır, təlimlər keçirilməlidir. Biz yetkinlik yaşına çatmayan qızların ərə verilməsi məsələsini qaldıranda komitə gətirib ortaya bir rəqəm qoyur ki, keçən il rəqəm bu qədər idi, bu il azalıb bu qədər olub. Yaxud da deyirsən, cəmiyyətdə iki-üç qadın öldürüb. Deyirlər, bizdə hələ vəziyyət Türkiyədəki kimi deyil. Gərək, gəlib o həddə çataq? Ümumiyyətlə, əgər biz öz qonşumuzda, mental dəyərləri bizimlə yaxın olan bir ölkədə bu problemləri görürüksə niyə gözləyirik ki, problem gəlib o həddə çatsın. Biz artıq o ölkədə baş verən hadisələrdən nəticə çıxarmalı, buna hesablanan addımlar atmalıyıq. Demək olar ki, hər gün bir qadın xüsusi amansızlıqla, uşaqlarının gözü qarşısında qətlə yetirilir. Bu məsələ müzakirə olunmalıdır. Vəziyyət bu həddə çatıbsa açıq danışaq ki, burda bizim təhsil sistemimizin də günahı var, Ailə Qadın Uşaq Komitəsinin də günahı var, burda hətta qanunverciliyimizdə olan boşluğun da günahı var. Hüquq-mühafizə orqanlarının şikayətlərə zamanında baxmamasının və yerində müdaxilə etməməsinin də günahı var. Burda bizim ailə istitutlarımızın da günahı var. Narkomaniya ilə yaxşı mübarizə aparılmamasının da günahı var. Nikah müqavilələrinin düzgün bağlanılmamasının da günahı var. Problem var... var... var.

 

 

- Burda həm də, cəmiyyətin qadına yüklədiyi "dözümlü ol” məsuliyyəti var...

 

 

- O faktor da var. Biz bunu nəzərə almalıyıq ki, heç kim ilk hadisə zamanı gəlib bir adama 20 bıçaq vurub öldürmür. Bıçağa qədər gələn çox uzun bir yol olmalıdır və bütün bu yol boyu böyük ailələrdən kənar müdaxilələrin rolu var. İnsanların ən təhlükəli öyüdü nədən ibarət olur: "Uşaqlarına görə döz otur”. Həqiqətənmi söyüşün, dava-dalaşın ortasında böyüyən travmalı uşaq böyütmək yaxşıdı, yoxsa dostcasına ayrılıb, lazım gələndə uşaqlara görə bir masa arxasında oturub müzakirə edilən bir mühitdə böyütməkmi. Mən boşanmanı qətiyyən təbliğ etmirəm. Amma o boşanmaq bu cür birgə yaşayışdan daha yaxşıdır axı.

 

 

- Sosial şəbəkələrdə insanlar real həyatdan daha aqressivdir. Bu bəzən psixoloji sarsıntılarla müşayiət olunur.

 

- Ona görə də düşünürəm ki, sosial şəbəkələrdə davranışın özü ilə bağlı maarifləndirici təlimlər keçirilməlidir Və bu da Ailə Qadın Uşaq Komitəsinin işidir. Bu gün cəmiyyətimizdə yaranan aqressiyanın səbəblərindən biri insanların lazım oldu olmadı bütün informasiyaları qavramağa çalışmasıdır. Amma inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə insan özünə lazım olan informasiyanı qəbul edir. Bu gün Azərbaycan mətbuatında ixtisaslaşdırılmış informasiya yayan media qurumu formalaşmalıdır.

 

 

"Öz həyatını, peşəsini seçə bilməyən adamdan səs hüququnu qorumasını gözləmək absurddu”

 

 

- Yenə də problemlərin mənbəyi gəlib media və onun cəmiyyətə təsirinə dayanır. Belə bir vəziyyətdə mənə elə gəlir ki, televiziyalar və media qurumları sponsorlardan asılı vəziyyətdə olmamalıdır.

 

- Mən bunun əleyhinəyəm. Sizinlə razı deyiləm. Ümumiyyətlə, inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə, xüsusilə də özünü hüquqi hesab edən cəmiyyətlərdə biznes strukturlarının öz sosial öhdəlikləri olur. Bunu qanun qoymur onların üzərinə. Biz bu dövlətdə bu dövlətin vətəndaşından vergisindən reklamından pul qazanırıqsa mənim və yaxud da başqa televiziya, media rəhbərinin birbaşa boyunun borcudur ki, heç olmasa 20 faiz də bu cəmiyyətin intellektual səviyyəsinə xidmət edən verilişlər buraxsın.

 

 

 

 

- Bu gün mediada mədəniyyət sahəsində də vəziyyət ürəkaçan deyil. Bütün media ancaq şou xəbərlərinə fokuslanıb...

 

- Bu kadr məsələsidir. Bəzən deyirlər ki, niyə filan məşhur şəxslər müsahibə vermir, efirə çıxmır. Bizim televiziyalarda o verilişləri aparan aparıcılar ortalıqdadır. Onların intellektual səviyyələri, sual vermə qabiliyyətləri aşağıdır. Arif Babayev, Səkinə İsmayılova nə qədər çıxıb "Bir daha dünyaya gəlsəydiniz, muğam ustası olmaq istəyərdinizmi” sualına cavab versinlər. Alim Qasımovdan nə qədər soruşarlar ki, "sən bu muğamı niyə belə oxuyursan”. Adam deyib bir dəfə qurtarıb gedib. Müsahiblərlə söhbətdən əvvəl müsahibləri araşdırmaq lazımdır. Burda məsələnin birinci tərəfi həmin məşhurlarla söhbət edəcək jurnalistlərdirsə ikinci tərəfi də baş redaktorlardır. Müsahibəyə hazırlaşmaq üçün jurnalistin ən azı 3 gün vaxtı olmalıdır. Səhər siyasi konfransda iştirak edən jurnalisti axşam göndərirlər Səkinə İsmayılova ilə müsahibəyə. İxtisaslaşma yoxdursa, onun verdiyi suallar klişe suallar olacaq. Televiziyalarımızda isə vəziyyət lap biabırçıdır. Bu yaxınlarda mərkəzi televiziyaların birindən məndən müsahibə almağa gəlmişdilər. Müxbir gəlib deyir, Vüsalə xanım, ürəyiniz hansı sualı istəyir verim sizə. Belə jurnalist olar? Məsələn, Afaq Bəşirqızının mədəniyyət adamlarının prezidentlə çıxışı zamanı söylədiyi fikirləri hamı təriflədi. Amma mən tamamilə əksini düşünürəm. Mən hesab etmirəm ki, teatrın bugünkü səviyyəsi qənaətbəxşdir və biz bu gün teatr xadimlərinin maaşlarının artırılması üçün çalışmalıyıq. Çünki dünyada artıq bunun istiqamətləri var. Məsələn, Türkiyədə "Anadolu atəşi” rəqs qrupu var. Onlara heç bir dövlət qurumu pul ayırmır. "Anadolu Atəşi” özü milyonlarla pul qazanır. Mənim dövlətə verdiyim vergidən bir aktyora yüksək maaş verirlərsə, bu mənim özümə, övladıma intellektual məhsul olaraq qayıtmalıdır. Ömrümdə iki dəfə qızımı dövlət teatrlarından birinə apardım. Qızım birindən çıxanda məndən soruşub ki, ana "danqabaş” nə deməkdir? İkinci dəfə mənə sual verdi ki, "dombalaq aşmaq” nədir? Bu, faciəvi bir haldır. Mən övladımı Azərbaycanda teatra aparmıram. Teatrlarımızın cəmiyyəti maarifləndirmək istiqamətindəki rolu heç də mətbuatdan az deyil. Biz adamlarla söhbət edəndə bu sualları verməyəcəyiksə, mədəniyyət sahəsindəki problem həll olmayacaq. Afaq xanım odlu-alovlu danışdı, dedi bildik. Bəs siz cəmiyyətə nə verirsiniz? Bu sualları o gündən bəri Afaq Bəşirqızına verən jurnalist görmədim. Orada dövlətdən ev istəyənə, maaş artırılmasını istəyənə qədər dövlətdən ev almaq üçün şərait yaradılmasını istəmək olardı. Afaq xanıma bu sualların ünvanlandığı bir müsahibə görmədim. Hamı getdi müsahibə aldı təriflədi ki, siz möhtəşəmsiniz. Mənim istədiyim odur ki, dövlətimin qayğı göstərdiyi insanlar bu cəmiyyətə intellektual xidmət göstərsinlər və onlara qoyulan maddi kapital cəmiyyətə mədəni intellektual sərmayə kimi geri dönsün.

 

 

- Bu günlərdə ADP-nin sədri Sərdar Cəlaloğlunun qadınlarla bağlı söylədiyi fikirlər ictimaiyyətdə böyük bir rezonansa səbəb olmuşdu. Siz həmin fikirlərə necə reaksiya verdiniz?

 

 

- Mən bu yanaşmanı oxuyanda çox təəssüfləndim ki, Azərbaycanda siyasi partiya sədrlərindən biri qadına bu cür yanaşma sərgiləyib. Bilirsiniz, bir adam yaxşı siyasətçi ola bilər, amma bu insanın düşüncəsi feodalcasınadırsa media onun bu fikirlərini yaymaqdan imtina etməlidir. Dönə-dönə o adamı danışdırmamalıdır. Əksinə, həmin şəxsi ifşa etməldir ki, bu fikirlərin sahibi olan şəxs, demokratik cəmiyyət qura bilməz. Nə vaxt bizim ölkəmizdə qadınlara hərbi hissədən çağırış gəldi getmədik?

 

-Qarabağ müharibəsi zamanı kifayət qədər qadınlarımız ön cəbhədə kişilərlə çiyin-çiyinə döyüşüblər...

 

- Ehtiyac olarsa yenə gedəcəyik. Əsgərlik, döyüş, yaxud da müharibə adamın əlində silah səngərdə olması demək deyil. Çox acı bir həqiqətdir ki, müharibə yalnız şəhid ailələrinin, şəhid qadınlarının, şəhid qızlarının, şəhid analarının həyatında davam edir. Biz Bakıda oturmuşuq heç birimizin həyatında müharibə yoxdur. Gəlin yekə-yekə danışmayaq heç birimiz. Qadınlar var çiynində, kürəyində şəhid qadını statusu ilə həyatı məhv olur. Nə yenidən sevə bilir, nə ailə qura bilir. Addımlarını belə ona hesablayır. Çünki cəmiyyətin onun boynuna qoyduğu bir məsuliyyət, yük var. Onun altında uşaq böyüdür. O qadınların həyatında müharibə ömür boyu davam edir. Bunun yanında bir il altı ay gedib əsgərlik çəkmək nədir ki? Mən çox təəssüf elədim ki mənim ölkəmin belə bir siyasətçisi var. Bizim cəmiyyətin ən böyük problemlərində biri də empati qura bilməməkdir. Qadın, qadın kimi, kişi, kişi kimi düşünür. Həmin partiya sədri həbsdə olub. O içəridə, həyat yoldaşı isə həbsi çöldə yaşayıb. O məhkumluğun məhrumiyyətlərini bəlkə də hiss etməyib içəridə oturub. Yeməyi, təmiz paltarları önünə gəlib. Amma çöldə onu nəyin bahasına hazırlayıb göndərən qadın var. Bu hesab edirəm ki, düşünülməmiş bir yanaşmadır və media da bunları yaymaqdan qəti şəkildə imtina etməlidir.

 

 

 

- Azərbaycan mətbuatında xəbərçilik funksiyası ilə yanaşı bir də qeybətçilik funksiyası var. İnformasiyaya bu cür yanaşmalar mətbuatın nüfuzuna nə dərəcədə təsir göstərir?

 

- Bəli çox doğru vurğuladınız. Məlumatı yayırlar, yazırlar ki, "sosial şəbəkələrdə deyilənə görə”. Bu mətbuatın nüfuzuna ciddi təsir göstərir. Bu yaxınlarda mənim çox utandığım bir hadisə baş verdi. Sosial şəbəkədə Cavan Zeynallının ölüm xəbəri yayıldı. Bu xəbəri bir cavan oğlan Cavan Zeynallı ilə səmimi bir fotosunu paylaşıb təəssüf hissi ilə status yazmışdı. İstər-istəməz inandırıcı gəldi. Mən gecə növbəsinin əməkdaşlarına dərhal göstəriş verdim ki, gedib Cavan Zeynallının mənzilinə maraqlansınlar, görək, xəbər nə dərəcədə doğrudur. Artıq bütün saytlar xəbəri yaymışdı. Mən xəbəri dəqiqləşdirməmiş saytda getməsinə icazə vermədim. Səhər işə gəldim və mən şirkətdə Cavan Zeynallını görəndə şok oldum. Çünki artıq beynimdə bu informasiya qalmışdı ki, biz bu gün dəfnlə bağlı reportaj verəcəyik. Mən bir anlıq həmkarlarımın yerinə utandım açığı. Əgər mən bir tamaşaçı kimi o şoku keçirtdimsə, görün onun ailəsi, xaricdə yaşayan yaxınları nə hisslər keçirib.

 

 

"Hesab edirəm ki, bəşəri dəyərləri olan insan dövlətini də satmaz"

 

 

- Əməkdaşlarınızın tənqidinə qarşı nə dərəcədə dözümülü ola bilirsiniz?

 

-Mənim tənqid olunmadığım gün demək olar ki, yoxdur (gülür). Bizdə bu çox rahat baş verir. Ona görə ki, əvvəla mən özümü artıq uzun illərdir ki, jurnalist hesab etmirəm. Çünki mən aktiv jurnalistika ilə məşğul deyiləm. Ona görə də heç bir qayğım yoxdur ki, filan yazar məndən yaxşı yazdı. Onun işi yaxşı yazı yazmaqdır, mənim də işim onun burda işləməsini təmin etməkdir. Bizdə açıq şəkildə müzakirələr gedir. Məsələn, Kulis.az saytı şairlərə mükafatlar təsis edib. Bu saat soruşsanız ki, orda kimləri seçiblər, münsiflərdə kimlər oturub bilmirəm. Hətta mən müsabiqənin keçirilməsinin əleyhinəyəm. Çünki düşünürəm ki, şeir müsabiqə ilə olmaz, şair müsabiqədən çıxmaz. Bu bir təb məsələsidir. İndi orda narazı qalanlar tənqid edəcəklər, tənqiddə də birinci mənim adımı çəkəcəklər, mən də çıxıb deyə bilməyəcəm ki, mən o müsabiqənin əleyhinə olmuşam (gülür). Amma Kulis.az-ın baş redaktoru və markentinq rəhbərimiz hesab edirlər ki, bu müsabiqənin keçirilməsi vacibdir, Kulis.az-a yeni imzalar gətirə bilər, yaxud da yeni bir müzakirə açıla bilər... Buna görə mən onların arqumenti qarşısında arqumentsiz qaldım. Çünki mənim arqumentim bir az fəlsəfi idi. Mən tənqidə açıq insanam. Hətta bizim əməkdaşların bəziləri APA-da işləyə-işləyə məni sosial şəbəkələrdə rahatlıqla tənqid edə bilirlər. Əleyhimə statuslar yazan əməkdaşlar olub. O adamlar hələ də burda çalışırlar. Mənim haqqımda yazarlardan biri tənqidi yazı yazmışdı. Tənqid də demək olmazdı. Tənqidlə təhqirin qarışığı idi. 3 gün sonra məndən iş istədi. Dedim Kulis.az-ın baş redaktoru Şərif bəydir. Mən bu məsələlərdə çox açığam. Təbii ki, şəxsiyyətə ləyaqətə toxunmamaq şərti ilə.

 

- Belə başa düşdüm ki, jurnalistlər burda tam demokratik bir şəraitdə çalışırlar.

 

- Xəbərlərdə belə bir demokratiya yoxdur, açıq danışacam. APA-da müxbir desə ki, mən hansısa siyasi konfransa getmək istəmirəm, bu, mənim dünya görüşümə ziddir. Belə bir şey ola bilməz. Müxbirin borcu verilən tapşırığı yerinə yetirməkdir. Amma hansısa müəllif proqramının rəhbərinə deyə bilmərik ki, sən bu qonağı çağıra bilməzsən, çünki Vüsalənin bu adamdan acığı gəlir. Belə bir şey yoxdur. Elə mövzular var ki, mən o mövzuları qoymaram, amma televiziyanın rəhbəri olan şəxs hesab edirsə ki, bu mövzu qoyulmalıdır, qoyur. Ümumiyyətlə, mən özüm simvolik rəhbər olmadığım üçün mənim təyin etdiyim rəhbərlərin də simvolik olmasını xoşlamıram. Bizim bəzi media qurumlarında redaktorlar simvolik xarakter daşıyırlar. Onların vəzifəsi yalnız baş redaktorun fikirlərini çatdırmaqdan ibarətdir. Bizdə belə deyil. APA agentliyinin idarəçisi sözün əsl mənasında Nurşən Quliyevdir. Hər kəs burda mənə ləbbeyk desə, mən çox narahat olaram ki, yəqin çox diktator olmuşam. Biz xəbər şirkəti olduğumuza görə iki yanaşmamız var; belədir, et. O zaman müzakirə yoxdur hamı edir və bunu necə edək. Orda müzakirə var və edirik.

 

 

 

- APA bir müddət fəaliyyətini dayandırdı. Həmin o müddət ərzində Vüsalə Mahirqızının həyatında nə dəyişdi?

 

- Dəyişən o oldu ki, APA-sızlıq dövrü oldu və tamamilə başqa bir sahədə biznes fəaliyyətinə başladım. Məni tanıyan adamlar bilir ki, bir şey bitdisə bitdi. Bu, şəxsi münasibətlərə də aiddir, başqa şeylərə də. Mən düşünürəm ki, bəzi şeyləri uzatmağa gərək yoxdur. Bitdisə üzünü çevirib getməlisən. Fasilə yaranmalı idi, yarandı. Ondan sonra mən bu məsələnin üstünə ümumiyyətlə gəlmədim. Bunun səbəbi həm də o idi ki, mən iş adamıyam. İndiyə qədər xəbər istehsal edirdim, indən sonra da gedib tekstil istehsal edərəm.

 

- Əslində, APA-nın sizin əlinizdən alınıb başqa birinə verilməsi ilə bağlı fərziyyələr 4-5 il əvvəl də var idi.

 

- Bu fərziyyələr APA yaranan gündən bəri var idi. Axır ki, fasilə yarandı, həmin insanlar da dincəldi qismən. Mən xüsusi böyük dəstəyi olan bir adam deyiləm. Mənim əvvəlcədən hakimiyyətdə təmsil olunan qohumlarım, arxamda güclü maliyyə resurslarım olmayıb. Bu yerə təbii ki, böyüklərimin yaxın dostlarımın dəstəyi və öz bacarığım hesabına gəlib çıxan insanlardanam. Mənə dəstək göstərən insanlar da mənim məhz bacarığıma görə dəstək olublar. Bu aləmdə heç kimi özümə düşmən bilmirəm. Bu məsələlər də çox cılız məsələlərdir. İşə görə kimisə özünə düşmən hesab eləməzlər.

 

- Vüsalə Mahirqızının kompleksləri çoxdurmu?

 

- Ən böyük komplekslərimdən biri - çox münasibət qurmağı sevən adam deyiləm. Xüsusi diqqətdən narahat olan adamam. Kimsə haradasa məni tanıyanda narahat oluram ki, bu adam məni niyə tanımalıdır axı. Ciddi komplekslərimdən biri də budur. Çalışıram tanımadığm adamlarla ünsiyyət qurmayım. Mən çox az dostu olan adamlardanam. Mən bəzən çox təəccüblənirəm hamı ilə dost ola bilən adamlara. Axı bir insan necə hamı üçün yaxşı qız, yaxşı oğlan ola bilər. Həkmarlarımız arasında da belə insanlar var. Mənim heç zaman rəfiqəm olmayıb. Bir əlin barmağı qədər dostlarım var. Sosial şəbəkələrdə bəzən görürük tanıdığımız xanım həmkarlar da var aralarında hamının dərdinə yanırlar. Bəzi məsələlər var ki, sən onu hiss etməlisən. Kiminsə faciəsinə təəssüflənə bilərəm, amma tanımadığın adamın faciəsinə ağı deyə bilmərəm. Bəzi adamlar var, görürsən ölü yiyəsi kiriyir, bu adamlar kirimir. Mən başa düşə bilmirəm bu adamları.

 

 

- Bir qız övladı böyüdürsünüz. Ana kimi nə dərəcədə mühafizəkarsınız?

 

- Qətiyyən mühafizəkar deyiləm. Qızım xarici dilli məktəbdə təhsil alır, hətta təhsilini 3-cü dildə almasını şüurlu şəkildə seçdik. Atası başqa ölkənin vətəndaşı olduğu üçün qızımın nə onun, nə mənim təsir dairəmdə qalmasını istəmədik. Özünün müstəqil yanaşması olsun deyə, Avropa təhsil sistemini seçdik. Qızım Sara ingilis dilini ana dili səviyyəsində bilir. Onun yanaşmaları çox maraqlıdır. Mən bəzən Sara ilə söhbət edirəm, özüm ondan nələr isə öyrənməyə çalışıram. Mən çox realist adamam. Amma Sara məndən də realistdir. Mən istəyirəm ki, o hər şeyi həyatda özü seçsin. Çünki insanların həyatda iki təməl seçimi var: peşə və həyat yoldaşı. Bu iki seçimə müdaxilə olunanda istər kişi olsun, istər qadın insanın bütün həyatını aparır. Ona görə də düşünürəm ki, insanı elə yetişdirmək lazımdır ki, o hər iki seçimində də yanılmasın. Mənim üçün qızımın çox savadlı olması prioritet deyil. Mənim üçün onun vətəndaş olması, şəxsiyyət kimi formalaşması, bəşəri bir insan olması prioritetdir. Hesab edirəm ki, bəşəri dəyərləri olan insan dövlətini də satmaz. İnsan özünə və dəyərlərinə hörmət edirsə o cəmiyyətinə də, dövlətinə də hörmət edəcək. Hər şey insanın özünə hörmətindən başlayır əgər bir qadın döyülməyinə razıdırsa o dövlətinin əldən getməyinə də razı olacaq. Peşəsini və həyat yoldaşını seçə bilməyən adamdan biz səs hüququnun qorunmasını gözləyirik. Seçki qutusundan səsinin oğurlanmaması üçün səsinə sahib çıxmasını gözləyirik. Bu, çox absurd gözləntdir. Bu insan həyatının qərarının verə bilmir, bunun özünü satırlar. Götürüb 17 yaşında heç tanımadığı, görmədiyi Rusiyada yaşayan, boynu qızıllı oğlana satırlar. Bir insan özünü bu cür xərclənməyinə razı olursa, bu insandan səsinin oğurlanmasına qarşı çıxmasını gözləyə bilmərik, çünki onun öz həyatını gözünü qarşısında oğurlayırlar.

 

 

 

Günel Musa

BAKUPOST