“Komandir, ora bax...” - Ukraynalı pilot Leonid Kravets Xocalıda gördüklərindən danışdı
17:51 / 03.03.2021
1631
Xocalı soyqırımının
ilk canlı şahidlərindən biri, soyqırımı barədə rəsmi Bakıya ilk xəbər verən, 2
gün sonra Çingiz Mustafayevi və hərbçiləri soyqırım ərazisinə aparan ukraynalı
pilot Leonid Kravets hadisədən bir neçə saat sonra Xocalıdakı qətliamı
helikopterdən müşahidə edəndə həmin meyitlərin yerə səpələnmiş paltar olduğunu
zənn edib.
"Biz hələ sağ olan
insanları öldürən şəxsləri gördük. O insanlar hələ sağ idilər. Mən buna
şahidlik edə bilərəm.”
Sfera.az ukraynalı
pilotun xalqımızın qan yaddaşına əbədi həkk olunmuş o müdhiş faciə ilə bağlı
xatirələrini çatdırır:
"Mən 1989-cu ildə
Uzaq Şərqdən Azərbaycana köçürüldüm. Bizim hərbi hissə Kirovabad (Gəncə-red.)
aerodromundakı aviasiya eskadrilyası zonasında yerləşdirilmişdi. Elə həmin il şəhərin
adı dəyişdirilərək Gəncə oldu. Sözügedən aerodrom Dağlıq Qarabağ Vilayətinə ən
yaxın aerodrom idi”.
Leonid Kravetsi
haqlı olaraq "cəhənnəmi görmüş pilot” adlandırırlar. Hələ də o günlərin dəhşətini yaşayan pilot:
"1992-ci ilin 26
fevralında səhər Xankəndinə qayıdarkən gözlənilmədən ikinci pilot təyyarəçi-şturman
Saşa Şevçenko deyir: "Komandir, komandir, bax orada nə baş verir”.
Gözümüz qarşısında
açılan mənzərə bizi dəhşətə gətirdi. Əvvəlcə düşündük ki, qarşımızdakı böyük
sahəyə kimsə çoxlu paltar səpələyib. Biz haradasa 700-800 metr yüksəklikdə
uçurduq. Mən enmək qərarına gəldim. Sanki içimdən bir səs burada nəsə baş
verdiyini pıçıldadı. Çünki dünən də bu marşrutla uçmuşduq, amma bu mənzərəni
görməmişdik. Haradasa 500 metr yüksəklikdən anladıq ki, bunlar insan meyitləridir
və bu, bizi şoka saldı. İnanmaq olmurdu ki, eyni məkanda, hardasa 700 km-lik məsafədə
insan meyitlərindən ibarət bir zolaq, böyük bir sahə var.
"Bu müddət ərzində
çox dəhşətlər görmüşdük, amma bu miqyasda faciəni təsəvvür etmək mümkün deyildi”
150-200 metrlik
yüksəkliyə enərək hələ sağ olan insanları qətlə yetirən şəxsləri gördük. Bu
insanlar hələ sağ idilər. Mən buna şahidlik edə bilərəm. Hərbi formada,
avtomatlı, saqqallı kişilər gəzərək həmin meyitləri çevirirdilər. Bizi gördükdə
atəş açmağa başladılar. Biz manevr edərək yayındıq. Şokda idik. Ona görə ki,
haradasa 15 ildi ki, bu münaqişə davam edirdi, bu müddət ərzində çox dəhşətlər
görmüşdük, amma bu miqyasda faciəni təsəvvür etmək mümkün deyildi.
Sonra oxudum ki,
orada 160 nəfər həlak olub. Amma mənə elə gəlir ki, ölənlərin sayı daha çox
idi. Məncə, orada 500-600 insanın nəşi vardı. Demək olar ki, bundan 1 həftə əvvəl
oradan 100-ə yaxın insan çıxarmışdıq. Biz çox ağır şəraitdə işləyirdik.
İnsanları həm Ağdama, həm də Gəncəyə çatdırırdıq. Mən düşünürdüm ki, hamını
çıxarmışıq. Buna tamamilə əmin idim. Çünki səhər saat 9-da havaya qalxdıq və
yalnız gecə yarıdan keçəndə eniş etdik. Biz helekopterdən taqətsiz halda endik.
"İnsanlar
helekopterin müxtəlif hissələrindən yapışırdı. Onları helekopterdən qoparmalı olurduq”
Təl-Əvivdən gələn
Mİ-26 isə təxminən 200 nəfər gətirmişdi. Halbuki onun norması 100 nəfərdir.
Amma biz hamımız ikiqat artıq norma götürürdük. İnsanlar helekopterin müxtəlif
hissələrindən yapışırdı, helekopter havaya qalxanda onlar asılı vəziyyətdə
qalırdılar. Biz enib onları helekopterdən qoparmalı olurduq. Bu şok idi.
Hərbi hissəyə eniş
edəndə sarsıntıdan danışa bilmirdik. Çünki bu miqyasda faciəyə mənən hazır
deyildik. Dərhal hərbi hissə komandirinə məlumat verdik. Müfaviq məlumat Bakıya
ötürüldü. Növbəi gün Azərbaycan prezidentinin köməkçisi uçub gəldi. Birbaşa
bizim hissəyə gəldi. Gördüklərimi danışanda hökumət nümayəndələri qulaqlarına
inanmaq istəmirdi. Heç kəsdə məlumat yox idi. Real olaraq Xocalıdan çox az
sayda sağ adam çıxa bildi.
"Çəkiliş qrupunda
olan Çingiz Mustafayevi dərhal tanıdım”
Mənə müdafiə
olunmaq üçün Mİ-24 helekopteri verildi. Biz Ağdama uçduq. Orada Azərbaycan və
Rusiya telekanalları çəkiliş aparırdı.Kiçik heyətli çəkiliş qrupu idarə etdiyim
helekopterin göyərtəsinə əyləşdi və biz həmin yamaca uçduq.
Çəkiliş qrupunda
olan Çingiz Mustafayevi dərhal tanıdım.
Onunla artıq Gəncədə görüşmüşüdük. Onlara dedim: "Uşaqlar eniş etmək çətindir,
böyük helekopter o yamaca eniş edə bilməz. Odur ki, siz yüksəklikdən tullanmalı
olacaqsınız”.
Bütün faciə yamacda
baş vermişdi. İnsanlar qatillərdən xilas olmaq üçün dağa qalxmağa çalışırdılar.
Onları yüksəklikdən güllə-baran edirdilər. Həmin dağın arxasından isə Ağdama
haradasa 2-3 kilometr qalırdı. Yəni, insanlar demək olar ki, bu dağı aşmağa
500-700 metr qalmış qətlə yetirilmişdi. Şaxtalı gecədə hamı uşaqlara gedirdi. Bu
da insanların hərəkətini daha da çətinləşdirirdi.
"Tamamilə əmin idim
ki, çəkiliş aparmağa imkan verilməyəcək”
Hadisə yerinə 2-3
kilometr qalırdı. Bizi görürdülər və helekopteri istənilən vaxt vura bilərdilər,
o zaman hamımız həlak olacaqdıq.
Onlar yamaca endilər.
Mən isə vəziyyətə nəzarət etmək üçün havaya qalxdım. Mən çəkiliş qrupunun üzərində
dövrə vururdum, onlar isə bu zaman çəkiliş edirdi.
Gördüm ki, insanlar
helekopteri gözləyir, hamı bir yerə toplaşıb. Mən elə də uğurlu eniş etmədim.
Yüksəkliyə endim. Hər kəs asma pilləkəndən yapışırdı. Göyərtə texniki onları içəri
dartmağa yardım edirdi. İnsanlar çox sarsılmış vəziyyətdə idilər.
"Helekopterə
yaxınlaşan ata qucağında övladının meyiti yerində donub qaldı”
O mənzərə bu gün də
gözümün önündədir. Corab, gödəkçə, dağıdılmış baş, döş qəfəsində çoxlu güllə dəlikləri.
Helekopterə yaxınlaşan ata qucağında övladının meyiti yerində donub qaldı.
Helekoperin asma pilləkəni onun sinəsi səviyyəsində sallanmışdı. Uşağın cəsədini ondan alıb
helekopterə qoydular. Özü isə yerindən tərpənmədi. Başa düşürdük ki, indi onu
öldürəcəklər.
Petroviç cüssəli adamdır.
Demək olar ki, onu gödəkçəsindən yapışaraq içəri sürüdü və biz son anda havaya
qalxdıq. Əslində onların hər ikisi helekopterdən yıxıla bilərdi.
"Əgər onlar mənim
helekopterimə əyləşsəydilər, sağ qalardılar”
Çox şükür, hər şey
yaxşı bitdi. Ağdama çatdıq. Eniş etdik. Amma heç kəs helekopterdən çıxa
bilmirdi. İnsanlar sanki iflic olmuşdu. Hamı o balaca bədənə baxırdı. Biz danışıq qabiliyyətimizi itirmişdik, çünki
meyitlər dəhşətli vəziyyətdə idi. Ölənlərin
arasında həyat yoldaşlarını tərk edə bilməyən qadınlar, ailələr vardı. Əgər
onlar mənim helekopterimə əyləşsəydilər, sağ qalardılar. Övladlarını, nəvələrini
böyüdüb boya-başa çatdırardılar. Amma tale bu insanların üzünə gülmədi. Onlar
orada qalıb həlak oldular.
"Dünyanın heç bir
ordusu dinc əhali ilə döyüşmür”
Mən vəziyyəti
olduğu kimi təsvir edirəm. Heç nəyi artırıb azaltmıram. Bir hərbçi kimi hərbçinin
hərbçi ilə döyüşməsinə alışmışam. Dünyanın heç bir ordusu dinc əhali ilə döyüşmür.
Azərbaycanlılar
Xocalı faciəsini heç vaxt bağışlamayacaqlar. Bu mümkün deyil. Nəsillər dəyişəcək,
amma bu qətliam unudulmayacaq. Bu müharibədə daha çox Azərbaycan xalqı zərbə
aldı, bu faktdır.
Selcan
Sfera.az
